This work compares two types of discourses occurring within postcolonial theory – Edward Said’s Orientalism and Balkanism made by Маria Todorova – based on the novel /Bosnian Chronicle/ by Ivo Andric. The introduction shows the place and time of book’s action and its genesis including the use of diplomatic journals from Bosnia at the beginning of the 19th century, giving a special picture of the Balkans. This allowed the use of the Occident and Orient categories and explanation what postcolonial studies present in Edward Said’s /Orientalism/ and Maria Todorova’s /Imagining the Balkans/. The researcher's disagreement regarding the use of Orientalism in works on the Balkans and the components that differentiate Balkanistic discourse from Said's discourse inspired the titles of subsequent chapters and a look at Andric's novel from the perspective of the antimony of two seemingly identical fields.The first chapter presents the unfavorable opinion of Jean Daville about the East what was explained with an ethnocentric approach towards the Orient. It was noted, however, that the nature of the consulate in Travnik was significantly different from that of the French colonies, which the Empire possessed at that time and its approach to the Orient was different. The Balkans were considered primitive and passive, making it part of the East – a non-Europe secular and modern. Nevertheless, on the basis of Andrić's novel, the relationship between Bosnia with Europe and Asia is noticeable, and the Bosnian people divided by four religions are a visible sign of influence that decisively influenced the shape of society, which Western European migrants ignored, corrected or researched by criteria developed by Enlightenment ideas.The second chapter is about the reality of the Balkans under Turkish rule at the beginning of the 19th century from the perspective of Western European travelers. For them, the Orient was a fascinating escape into the unknown and discovering a new world full of secrets and excitement – the Balkans were mundane and backward. They were pointed out on the first days of Daville in Travnik and the efforts of des Fossés to get Jelka – romantic reflection of the shape given to the Balkans, which in fact significantly deviated from a dreamed desire. This allowed us to look at the imaginary women of the Orient - liberated, sex-full goddesses – and Balkan women, who in the patriarchal society played the role of home carers, and even by Andrić were usually overlooked. This contributed to the image of the Balkans as a masculine region – dominated by men, and therefore full of pride, honor and primitive brutality, which largely differed from the orientalist discourse, in which the Orient was a woman ready to conquer.The fourth chapter - the summary - was devoted to the issue of the cultural hegemony of Western empires, which allowed for the acquisition of the Orient from the position of strength and domination. The world was divided into the West and the Others – completed spaces that did not allow for minor categories. It has been shown that the Balkans are a multiverse at the crossroads of two ideological creations, which consists of both western and eastern components, also having a large amount of their own unique attributes. It was pointed out that the Balkans had not the status of a colony, and their contact with Ottoman Turkey was not as oppressive as the West with other continents he absorbed. Therefore, the Balkans do not yield to one-sided generalization – they have a purpose and self-determination which were illustrated by the society presented in /Bosnian Chronicle/.
W niniejszej pracy porównano dwa rodzaje dyskursów występujących w obrębie teorii postkolonialnej – orientalistyczny Edwarda Saida oraz bałkanistyczny, o którego użycie wnosiła Маria Todorova – na podstawie powieści Ivo Andricia /Konsulowie ich cesarskich mości/. We /Wprowadzeniu/ przybliżono miejsce i czas akcji utworu, jego genezę – w tym wykorzystanie dzienników dyplomatów, którzy rezydowali w Bośni początkiem XIX wieku, dając szczególny obraz ówczesnych Bałkanów. To pozwoliło na użycie kategorii „Okcydentu” i „Orientu”, zatem wyjaśnienie czym są badania postkolonialne przedstawione w /Orientalizmie/ Edwarda Saida oraz w /Bałkanach wyobrażonych/ Marii Todorovej. Niezgoda badaczki względem wykorzystywania orientalizmu w badaniach nad Bałkanami oraz komponenty różniące dyskurs bałkanistyczny od dyskursu Saida zainspirowały tytuły kolejnych rozdziałów i przyjrzenie się powieści Andricia z perspektywy antynomii dwóch na pozór identycznych dziedzin.W pierwszym rozdziale przedstawiono krzywdzącą opinię Jeana Daville’a na temat Wschodu i starano się wytłumaczyć postawę bohatera etnocentrycznym podejściem względem Orientu. Zauważono jednak, że charakter konsulatu w Trawniku znacząco odbiegał od statusu kolonii francuskich, które Cesarstwo posiadało w tamtym czasie i jego podejście do Orientu było inne. Bałkany uważano za prymitywne i pasywne, przez co stanowić miały część Wschodu – nie-Europę świecką i nowoczesną – i tak też je traktowano. Niemniej jednak na podstawie powieści Andricia zauważalny jest związek Bośni zarówno z Europą, jak i Azją, a lud bośniacki podzielony przez cztery religie stanowi dla nas widomy znak wpływów, które przesądziły o kształcie społeczeństwa, które zachodnioeuropejscy przybysze ignorowali, „poprawiali” lub też badali na podstawie kryteriów opracowanych przez oświeceniowe idee. Drugi rozdział opowiada o rzeczywistości Bałkanów pod panowaniem tureckim na początku XIX wieku z perspektywy zachodnioeuropejskich podróżników. Dla nich Orient był fascynującą ucieczką w nieznane i odkrywaniem nowego świata pełnego tajemnic i podniet – Bałkany zaś przyziemne i zacofanie. Wskazywano na pierwsze dni Daville’a w Trawniku, które miały o tym świadczyć, oraz starania des Fossés’a w zdobyciu Jelki – istoty będącej romantycznym odzwierciedleniem kształtu nadawanego Bałkanom, który w rzeczywistości znacząco odbiegał od wyśnionych pragnień. To pozwoliło na przyjrzenie się wyimaginowanym kobietom Orientu – wyzwolonym, pełnym seksu boginkom – oraz kobietom bałkańskim, które w społeczeństwie patriarchalnym pełniły rolę opiekunek ogniska domowego i nawet przez samego Andricia zwykle bywały pomijanymi. Złożyło się to na obraz Bałkanów jako regionu zmaskulinizowanego – zdominowanego przez mężyczyzn, a zatem pełnego dumy, honoru i prymitywnej brutalności, co w znacznym stopniu odbiegało od dyskursu orientalistycznego, w którym Orient miał stanowić gotową do zdobycia kobietę. Czwarty rozdział – podsumowanie – poświęcony został kwestii hegemonii kulturalnej zachodnich imperiów, która pozwoliła na zdobywanie Orientu z pozycji siły i dominacji. Świat podzielony na Zachód i „Innych” stanowił przestrzenie dokończone, które nie pozwalały na pomniejsze kategorie. Tak też Orient z Okcydentem stanowiły antyświaty – rzeczywistość, która nie dawała się pogodzić, a stanowiła scenę walk o sukcesję silniejszych nad słabszymi. Wykazano przy tym, że Bałkany to wieloświat na rozdrożu dwóch ideologicznych tworów, który składa się z komponentów zarówno zachodnich, jak i wschodnich, posiadając sporą dozę własnych niepowtarzalnych atrybutów. Wskazywano no to, że Bałkany nie uzyskały pełnego statusu kolonii, a ich kontakt z Osmańską Turcją nie był tak opresyjny, jak Zachodu z innymi, pochłanianymi przez niego kontynentami. Dlatego też Bałkany nie poddają się jednostronnej generalizacji – posiadają świadomość i celują ku samostanowieniu, czego obrazem jest zarys społeczeństwa przedstawiony w /Konsulach ich cesarskich mości/.
