The deposits of iron items from 9th-10th century in southern Poland

The aim of this work is to present the issue of commodity money from 9th and 10th century which were discovered in southern Poland and to compare them with the other similar objects from Great Moravia. The elements of Moravian culture on polish lands stand as proof of relationship between those countries, which does not occur in historical or archeological sources. This work gathers the most popular idea about origin, functionality and value system of this objects. Axe-like iron bars evolved from early medieval axes with thin blades. According to dating, they were made in western Slovakian lands. They functioned as commodity money but at the same time people were using it as intermediate products suited for transportation and fragmentation. The system by which the values of bars were establishing has not been discovered yet. Silesia-type bowls functioned as everyday-used items and they also represented some value due to metal they contain. They origin form Silesia which is proven by dating and homogeneous deposits of them found in this area. Fragmented pieces of those bowls may have been used as currency. The form of arrowhead-like iron bars suggest that they might have been used as elements of weapons or tools. Comparsion of Great Moravian bars with bars found in polish lands shows an association between them. Association between Silesia-type bowls and arrowhead-like iron bars has also been noticed. Great Moravian bars has usually been found in settled areas but the ones form polish lands has usually been found outside settled areas. There are many different opinions about commodity money. Due to many different forms and variety of qualities of metals (except Silesia-type bowls) it not so easy to claim what was their function. It is believed that they were used as substitute of currency, the very earliest one which occurred in the heart of Great Moravia.

Celem pracy jest przedstawienie problematyki płacideł żelaznych z IX-X wieku odkrywanych w południowej Polsce, oraz przedstawienie podobnych przedmiotów wielkomorawskich i w dalszej kolejności porównanie ich ze sobą. Elementy kultury wielkomorawskiej na terenie Polski świadczą o kontaktach z Wielkimi Morawami, jednak źródła historyczne i archeologiczne nie precyzują charakteru tychże. W pracy zebrano i przedstawiono najbardziej rozpowszechnione poglądy na temat powstania tych przedmiotów, ich proweniencji, funkcjonowania oraz systemów wartości. Grzywny siekieropodobne wyewoluowały od wczesnośredniowiecznych siekier o wąskim ostrzu. Datowanie wskazuje, że powstały na terenie zachodniej Słowacji. Pełniły rolę płacidła, jednocześnie będąc formą półproduktu przystosowanego do transportu i fragmentowania. Nie można dziś ustalić systemu, według którego określano niegdyś wartość grzywien. Misy typu śląskiego pełniły funkcje użytkowe, a także reprezentowały pewną wartość dzięki zawartemu w sobie metalowi. Pochodzą ze Śląska, o czym świadczy występowanie jednorodnych depozytów tych przedmiotów tylko w wymienionym rejonie oraz ich wczesne datowanie. Grzywny grotopodobne swoją formą sugerują, że mogły służyć jako element broni lub narzędzie. Zbliżona masa egzemplarzy, o których mowa wyżej potwierdzałaby ich pieniężną funkcję. Porównanie grzywien wielkomorawskich z grzywnami z ziem polskich pokazuje powiązania między nimi, zwłaszcza pomiędzy misami typu śląskiego i grzywnami grotopodobnymi. Grzywny wielkomorawskie znajdowano na terenie objętym osadnictwem, w przeciwieństwie do ziem polskich, gdzie natrafiano na nie zazwyczaj poza terenem osadniczym. Istnieją różne poglądy na temat płacideł. Ze względu na ich różne formy i jakość metalu (poza misami typu śląskiego) nie możemy być pewni jaką funkcję pełniły. Powszechnie uznawane są za surogat pieniądza, który najwcześniej powstał w jądrze Państwa Wielkomorawskiego.