Barbara Ubryk: case study of public debete on the mental illness during the second half of XIXth century

The discovery of insane nun, Barbara Ubryk, in July 1869 caused a few day upheaval in highly conservative, catholic Cracow. This case captured imaginations, which in turn produced an abundance of works on Barbara Ubryk. The scandal sparked a public debate in the Polish province of Habsburg empire (Kingdom of Galicia and Lodomeria). Although the debate primarly pertainted to the questions about role and regulations of convents, it also unearthed attitudes towards insanity and female sexuality. These subjects were largley absent from public debate due to their "gruesomeness". They caused disgust, which conservatives turned into their weapon in the battle for convents’ priviliges. While liberals largely omitted the subject of Ubryk’s mental health, conservative publicists delved into vivid descriptions of disgusting, shameful and scary behaviour of a madwoman. They tried to shift compassion from imprisoned nun to her fellow barefoot carmelites burneded with insane sister. In doing so, they relied upon ethics of purity. This particular code of ethics equales disgusting with sinful (Haidt, 2014). Disgusting acts committed by the insane dehumanized them in the eyes of XIXth century society.I analyzed materials published in 1869 by Cracow’s and Lvov’s press, one title from Warsaw and four religious magazines. Additionally, my research included four brochures published in 1869 (two conservative, two of a liberal persuasion) and Leon Blumenstok medical report (originally intended for the court). I relied upon model of analysis proposed by Teun von Dijk (2009).

W lipcu 1869 roku odkrycie przetrzymywanej w fatalnych warunkach obłąkanej zakonnicy doprowadziło do kilkudniowych zamieszek w spokojnym zazwyczaj Krakowie. Sprawa ta przez długi czas rozpalała wyobraźnie. W niniejszej pracy chciałabym wykorzystać sprawę Ubrykówny, aby poprzez analizę debaty publicznej na temat zakonnicy przybliżyć XIX-wieczne wyobrażenia szaleństwa. W tym celu konieczne było sięgnięcie po źródła wykraczające poza zwykły obszar zainteresowania historyków psychiatrii. Analizie poddane zostały teksty dotyczące sprawy Barbary Ubryk z roku 1869 roku: prasa krakowska, lwowska, katolicka, warszawski „Kurier Codzienny” oraz cztery polemizujące z nimi broszury. Najrzetelniejszym źródłem jest wydane w 1870 roku „Sprawozdanie sądowo-lekarskie o stanie cielesnym i umysłowym Barbary Ubrykównej" Leona Blumenstoka. Oparłam się przede wszystkim na modelu analizy dyskursu zaproponowanym przez Teuna von Dijka (2009). Jako że dyskurs jest wyrazem określonych reprezentacji poznawczych twórców i zakłada określaną wiedzę odbiorcy, próbowałam dokonać rekonstrukcji społecznej reprezentacji, tj. „wiedzy i opinii” (tamże, s. 27) na temat szaleństwa.Różnice w retoryce stronnictwa klerykalnego i liberalnego wskazują na istnienie negatywnych konotacjach choroby psychicznej. Prasa liberalna porzuciła temat, kiedy okazało się, że uwięziono zakonnicę z powodu choroby psychicznej – Ubryk przestała nadawać się na męczennicę. Obrona karmelitanek została oparta na szacunku do uświęconych wartościach moralnych i niechęci do osób obłąkanych. Prasa katolicka starała się przekonać, że nie Barbara, ale zakonnice zasługują na współczucie. Chorzy byli dla nich nie całkiem ludzcy. Popełniane przez nich „bezeceństwa” pozbawiły ich części człowieczeństwa w oczach zdrowych obserwatorów. Odwołując się do uczucia wstrętu, obowiązującej etyki i innych powszechnych wyobrażeń oraz doświadczeń wzbudzano współczucie dla karmelitanek.