Literackość reportażu w trzech ujęciach. Analiza na podstawie wybranych przykładów

The literariness of reportage is perceived by some as a drawback, whereas by others as considerable merit. Contemporary reporters tend to draw on literary fiction, both in terms of form and content. In this respect, the assertion that reportage is „a bastard of literary fiction” acquires a completely new meaning. On top of that, drawing on this source can alter the content and transmit it onto a higher level of understanding. Despite obvious literary merits, there is some doubt whether such texts demonstrate a true value as historical accounts and testimony to the epoch. Literariness is a broad term which may be interpreted in various ways. In the present thesis, literariness is examined in terms of three aspects: language, narration and fictionalisation. The aim of the thesis is to provide answers to the following questions: Is literary reportage at odds with „classical” reportage? Does literary reportage as a subgenre meet formal requirements? In other words, has the turn towards literary fiction proved to be of great value and brought a sense of freshness or is it a trap in which reporters are caught, when they combine conventional reportage with fictional narrative? The analysis is based on journalistic texts and critical literature on the subject, including works by Andrzej Kaliszewski, Kazimierz Wolny-Zmorzyński, Wojciech Furman, Edyta Żyrek-Horodyska and Urszula Glensk. Books of reportage which constitute the primary sources are by the following authors: Wojciech Tochman, Jacek Hugo-Bader and Wojciech Jagielski. Works by these reporters are so ambiguous that they are still analysed by specialists in media studies.

Literackość reportażu – przez jednych postrzegana jako „skaza”, przez drugich jako ewidentna wartość dodana. Współcześni reporterzy coraz częściej czerpią ze wzorców literatury pięknej zarówno w kwestii warsztatowej, jak i fabularnej. W tych okolicznościach określanie reportażu „bękartem literatury pięknej” nabiera zupełnie nowego znaczenia. Tym bardziej, że korzystanie z tych źródeł nierzadko przeobraża treść i przenosi ją na wyższy poziom rozumienia. Mimo oczywistych walorów literackich, wątpliwości budzi jednak rzeczywista wartość takich tekstów jako dokumentów historii oraz świadectw epoki. Pojęcie literackości jest niezwykle szerokie, przez co można je interpretować na wiele sposobów. W niniejszej pracy wyróżnione zostały trzy ujęcia: literackość na poziomie języka, narracji oraz fikcji. Celem niniejszej pracy jest odpowiedź na pytanie, czy reportaż literacki kłóci się z definicją „klasycznego” reportażu, a także czy jako podgatunek spełnia jego wymogi formalne. Słowem, czy zwrot w kierunku literatury pięknej stanowi wartość dodaną, wprowadza pewien element świeżości, czy też jest „pułapką”, na którą nabierają się reporterzy-literaci? Niniejsza analiza powstała w oparciu o źródła dziennikarskie i opracowania naukowe Andrzeja Kaliszewskiego, Kazimierza Wolnego-Zmorzyńskiego, Wojciecha Furmana, Edyty Żyrek-Horodyskiej oraz Urszuli Glensk. Materiał badawczy stanowiły reportaże autorstwa Wojciecha Tochmana, Jacka Hugo-Badera i Wojciecha Jagielskiego. Ich twórczość jest bowiem na tyle niejednoznaczna, że do dzisiaj stanowi przedmiot analiz wielu medioznawców.