The main goal of this master’s thesis is to describe functioning conditions of Ukrainian intellectual opposition that appeared in 60th-80th years of XX century. In order to describe the situation in which the raise of Ukrainian opposition was possible this thesis consists of two parts. First one is dedicated to historical overview. It initiates research process on questions such as: When ukraininan identity and consciousness was born?What was the impact caused on ukrainian language and culture by territorial partition between the Russian and Austrian Empire?What place ukrainian culture held in Soviet Union?Second part of this thesis is dedicated to a specific period of activity of the Ukrainian intellectual opposition, based on the example of the Ukrainian Helsinki Group.60th - 80th years of XX century was a moment of political transformations either in Soviet Union as on international arena. Democratization and it’s basis, human rights and needs - these were the main topic of this time period. In the center of political discussions now is the Human and now country and government are responsible for ensuring the possibility of freedom of choice, freedom of expression and security. This is the west tendency that is slowly approaching totalitarian Soviet Union at 60th - 80th. Liberalization and the so-called democratization of Soviet power after Stalin's death causes a "thaw".In that period of soviet history intellectual elite is using the “thaw” in order to reborn ukrainian identity and influence the masses. That was the initial moment of a decadent movement emergement and induced initiation of first legal public group which ensures human rights - Ukrainian Helsinki Group.The main legal basis of the organization was the so-called Card of Peace, concluded at the 1975 Conference in Helsinki. Based on the agreement, Ukrainian dissidents applied for the observance of basic human rights in the Soviet Union, for ensuring freedom of speech, national equality and other democratic principles in the state.Patriotism, education, a great desire to support others helped the organization to survive and bring Ukraine to independence in 1991. Thanks to the entire list of dissidents (Piotr Hrygorenko, Levko Lukyanenko, Oksana Meshko, Mykola Rudenko, Vyacheslav Czornovil, Oleksandr Berdnyk, Oleksa Tyhyj, Ivan Kandyba, Myroslav Marynovuch, Mikolay Matusevych and Vasyl Stus) who devoted their lives to the development of the country we can now speak about an independent and democratic Ukraine.
Celem pracy magisterskiej jest przedstawienie uwarunkowań funkcjonowania ukraińskiej intelektualnej opozycji zaistniałych w latach 60 – 80. XX wieku. Żeby opisać warunki, w których w sowieckiej Ukrainie możliwe było powstanie opozycji, praca została podzielona na dwa bloki. Pierwszy z nich został poświęcony rysu historycznemu. Postawiono w nim szereg pytań, np.: kiedy powstała ukraińska tożsamość i świadomość narodowa, jak rozbiór terytorialny między Imperium Rosyjskim a Austriackim wpłynął na rozwój języka ukraińskiego oraz ukraińskiej kultury, a także jakie miejsce miała ukraińska kultura w Związku Sowieckim. Druga część pracy magisterskiej przedstawia konkretny okres działalności ukraińskiej intelektualnej opozycji, na przykładzie Ukraińskiej Grupy Helsińskiej. Lata 60 - 80. XX wieku moment przemian politycznych jak w Związku Radzieckim tak i na arenie międzynarodowej. Coraz częściej zaczęto mówić o demokratyzacji oraz jej zasadach, o podstawowych prawach człowieka. Człowiek zostaje głównym zainteresowaniem państwa, które musi mu zabezpieczyć swobodę wyboru, swobodę słowa oraz bezpieczeństwo. Tendencja, która z Zachodu powoli, ale dociera nawet do granic totalitarnego Związku Radzieckiego. Liberalizacja oraz tzw. demokratyzacja władzy radzieckiej po śmierci Stalina, powoduje nastąpienie „odwilży”.To jest okres historii sowieckiej, kiedy elita intelektualna, inteligencja wykorzystuje moment, żeby odrodzić ukraińską tożsamość i wpłynąć na masy. Powstaje ruch dysydencki, który przejawia się w aktywnej działalności pierwszej legalnej prawniczej organizacji - Ukraińskiej Grupie Helsińskiej. Grupa, która mimo niewyobrażalnej liczby ofiar, funkcjonowała, żeby bronić interesy radzieckiego obywatela. Główną prawną podstawową organizacji była tzw. Karta Pokoju, zawarta na Konferencji w 1975 roku w Helsinkach. Opierając się na porozumieniu ukraińscy dysydenci występowali o dotrzymywanie podstawowych praw człowieka w Związku Radzieckim, o zabezpieczenie w państwie wolności słowa, równości narodowej oraz innych demokratycznych zasad. Patriotyzm, wykształcenie, wielka chęć pomagać innym wspomagały przetrwać organizacji i doprowadzić w 1991 roku Ukrainę do niepodległości. Dzięki całej liście dysydentów (Piotr Hrygorenko, Łewko Łukjanenko, Oksana Meszko, Mykoła Rudenko, Wiaczesław Czornowił, Oleksandr Berdnyk, Oleksa Tychyj, Iwan Kandyba, Myrosław Marynowycz, Mikołaj Matusewycz oraz Wasyl Stus), którzy poświęcili swoje życia na rzecz rozwoju państwa, możemy mówić o niepodległej i demokratycznej Ukrainie.
