Przetłumaczyć nieprzetłumaczalne: analiza ekwiwalencji związków frazeologicznych we francuskim i polskim tłumaczeniu "Ensaio sobre a Cegueira" autorstwa José Saramago

Celem niniejszej pracy magisterskiej jest analiza ekwiwalencji związków frazeologicznych we francuskim oraz polskim tłumaczeniu „Miasta ślepców” (pt. „Ensaio sobre a Cegueira”) w przekładzie Geneviève Leibrich (na język francuski) oraz Zofii Stanisławskiej (na język polski). Praca dzieli się na dwie zasadnicze części – teoretyczną i praktyczną. W części teoretycznej poruszone zostały podstawowe pojęcia z zakresu frazeologii, zwłaszcza mechanizmów frazeologizacji i defrazeologizacji. Następnie omówione zostało pojęcie przysłowia jako szczególnego przypadku frazeologizacji. Część teoretyczną kończy rozdział dotyczący ekwiwalencji w tłumaczeniu, ze szczególnym uwzględnieniem ekwiwalencji związków frazeologicznych. W części analitycznej zestawione zostały wyrażenia użyte przez Saramago w „Mieście ślepców” wraz z ich tłumaczeniami na język francuski i polski. Dwa następujące kryteria przyświecały ewaluacji zastosowanych tłumaczeń: zgodność znaczenia oraz metafory. Praca ma na celu przedstawienie związków frazeologicznych jako wyzwania dla tłumacza, jak również przeanalizowanie strategii przyjętych przez tłumaczy dwóch różnych języków naturalnych.

The aim of this master thesis is to analyse the equivalence of French and Polish translations of Portuguese fixed expressions used in the novel “Blindness” (pt. “Ensaio sobre a Cegueira”) by José Saramago, translated by Geneviève Leibrich (into French) and Zofia Stanisławska (into Polish). The study is composed of two parts – theoretical and practical. The theoretical one aims to explain some of the phraseology’s concepts, especially the mechanisms of phraseologisation and dephraseologisation. Then, the notion of the proverb is taken into consideration, regarded as a special case of fixed expression. The last chapter deals with equivalence in translation, with a special focus on equivalence of fixed expressions. In the analytical part, the expressions used by Saramago in “Blindness” are compared with their French and Polish translations. Two main criteria are used in order to evaluate them: the correspondence of meaning and metaphor. The present study intends to view fixed expressions as a challenge for translator, as well as to compare the translation strategies of two different natural languages translators.

L’objectif du présent mémoire de maîtrise est d’analyser l’équivalence des expressions figées dans les traductions française et polonaise du roman portugais « Ensaio sobre a Cegueira » (fr. « Aveuglement ») de José Saramago, traduit par Geneviève Leibrich (en français) et Zofia Stanisławska (en polonais). L’étude se divise en deux grandes parties, la première étant théorique et la seconde pratique. Dans la partie théorique, nous nous chargeons de mettre au clair certains concepts de la phraséologie, surtout concernant les mécanismes de figement et de défigement. Ensuite, c’est le proverbe qui est au centre de notre réflexion, parce qu’il constitue un cas spécial de l’expression figée. Le dernier sous-chapitre de cette partie se focalise sur l’équivalence en traduction avec un regard particulier sur l’équivalence des expressions figées. Dans la partie analytique, les expressions employées par Saramago dans « Ensaio sobre a Cegueira » sont comparées avec leurs traductions française et polonaise. Afin de les évaluer, nous avons utilisé deux critères principaux, à savoir la correspondance de la signification et de la métaphore. Le présent travail propose de considérer les expressions figées comme défi pour le traducteur, ainsi que d’analyser les stratégies utilisées par les traducteurs des deux langues naturelles différentes.