The concept of "Passion of thinking" - affective dimension of "Pałuba" by Karol Irzykowski

Wizerunek Karola Irzykowskiego jako intelektualisty wyznacza się po stronie racjonalizmu. Interesuje mnie wskazanie w wizerunku autora „Pałuby” strefy afektu. Głównym celem pracy jest poszerzenie kategorii intelektualizmu o obszar intensywnego odczuwania. Punktem wyjścia okazuje się sam mechanizm procesu poznania. Wyodrębniam charakterystyczne właściwości kategorii myślenia (aspekt dynamiczny, przedjęzykowość, bezcelowość, sytuację napięcia, autonomiczność myślenia), opierając się na projektach myślowych Karola Irzykowskiego wspólnych z charakterystyką aktywności myślenia Martina Heideggera i Hannah Arendt. Wobec autora „Pałuby” proponuje koncept „pasji myślenia”, łączący w sobie, zarówno intelekt, jak i afekt. „Pasja myślenia” sugeruje projekt myślenia afektywnego wpisanego w tekst „Pałuby”, jednocześnie będąc sposobem krytycznej lektury. Poszukiwanie afektywnych mechanizmów w powieści rozpoczynam od rewizji podstawowego medium, którym jest język. Obecne w tekście zjawisko pałubiczności znajduje analogie do samego pojęcia afektu. Chcąc przedstawić odczuciowo-intelektualny wariant myślenia, skupiam się na konkretnych realizacja afektów wpisanych w „Pałubę”. To afektywny wymiar tajemnicy, estetyka bezformia, afektująca brzydota, defekt rozumiany jako szaleństwo, obecność przemocy wrażenia w sytuacjach żałoby, traumy i zranienia. Kierując się w stronę interpretacji relacyjnej zwracam uwagę na powstającą w akcie lektury wspólnotę emocjonalną. Pomocna okazuje się recepcja powieści Irzykowskiego w myśl silnie afektującej kategorii ekstrawagancji. Obecność współdziałających zjawisk presji, przemocy i empatii nieustannie angażuje czytelnika. Opresja zapewnia komunikowalność myślenia, niespokojna przemoc tekstu dyscyplinuje procesy poznawcze, natomiast konieczność empatii umożliwia ćwiczenie myślenia. Innym przykładem myślenia afektywnego okazuje się koncept „myślenia kaprysowego”, rozumiany jako silny gest przekroczenia. Afektywna estetyka kaprysu w tekście „Pałuby” zapewnia wspólnotę wolności myślenia. Kaprys uobecnia niezbędna warunki dla urzeczywistnienia - pożądanej przez Irzykowskiego - „pasji myślenia”. „Pasja myślenia” to zjawisko podobne do proponowanego przez Hannah Arendt projektu „myślenia życia”. „Poczuć myślenie” to nic innego jak „poczuć życie”.

Relaying on Karol Irzykowski's thought projects that are common with the characteristics of the thinking activity of Martin Heidegger and Hannah Arendt, I distinguish the characteristics properties of the category of thinking (dynamic aspect, prelanguage, vanity, situation of tension, autonomy of thinking. The main goal of the work is to broaden the category of intellectualism by the area of ​​affects. I present a sensory-intellectual variant of thinking, I focus on specific realizations of affect inscribed in "Pałuba”. Heading towards the relational interpretation, I pay attention to the emotional community emerging in the act of reading. The presence of cooperating phenomena of pressure, violence and empathy constantly engages the reader. Oppression ensures communication of thinking, restless violence of the text disciplines cognitive processes, while the need for empathy enables the practice of thinking. Another example of affective thinking turns out to be the concept of "capricious thinking", understood as a strong gesture of transgression. Caprice presents the necessary conditions for the realization - desired by Irzykowski - of "passion for thinking". "Passion of thinking" is a phenomenon similar to the "thinking of life" project proposed by Hannah Arendt.