O presente trabalho é dedicado aos aspetos teóricos e práticos da tradução audiovisual (TAV), dando uma ênfase particular às figuras de tradução empregadas na transmissão da carga humorística original na dobragem e no voice-over. A primeira parte pretende mostrar os conceitos fundamentais da tradução audiovisual e apresentar algumas informações gerais sobre os três tipos da TAV, nomeadamente a legendagem, a dobragem e o voice-over, mas também referir o papel da TAV na ajuda a pessoas com deficiência auditiva ou visual. O segundo capítulo da dissertação explora a questão de humor, especialmente as maneiras da sua construção, as suas fontes e a possibilidade da sua tradução. Posteriormente menciona-se o conceito das estratégias de tradução e evoca-se a abordagem do Jerzy Brzozowski, ou seja, a tipologia das figuras de tradução. Depois, introduzem-se algumas informações gerais sobre a série de desenhos animados Os Simpsons, cuja 27ª temporada foi escolhida como o corpus para a análise da tradução de humor na versão brasileira e polaca. Quanto à metodologia do trabalho, a primeira parte baseia-se na pesquisa bibliográfica, enquanto a parte prática consiste numa comparação das traduções dos trechos com uma carga humorística do inglês para o português do Brasil e para o polaco, organizados de acordo com o tipo de relação que ocorre entre a camada verbal e visual, e classificados conforme as figuras de tradução. Posteriormente apresenta-se uma análise dos resultados obtidos. De acordo com os nossos pressupostos iniciais, nem sempre é possível manter a carga humorística original, especialmente no caso de jogos de palavras ou fragmentos fortemente relacionados com a cultura-fonte, desconhecidos ou incompreensíveis em outras culturas. Além disso, é imprescindível levar em consideração a imagem que frequentemente serve para construir o efeito cómico. Por último, mas não menos importante, podemos concluir que uma receita simples para traduzir o humor em textos audiovisuais não existe, uma vez que, dependendo do contexto, uma determinada figura de tradução pode ajudar na manutenção do efeito cómico, ou pelo contrário, prejudicá-lo.
Niniejsza praca poświęcona jest teoretycznym i praktycznym aspektom tłumaczenia audiowizualnego i skupia się przede wszystkim na figurach przekładu stosowanych w celu oddania efektu humorystycznego oryginału w procesie dubbingu i voice-over, tj. wersji lektorskiej. Pierwszy rozdział miał za zadanie zaprezentować podstawowe zagadnienia związane z tłumaczeniem audiowizualnym (TAW) i przedstawić najważniejsze informacje dotyczące trzech rodzajów TAW, to znaczy napisów, dubbingu i wersji lektorskiej. Warto było również zwrócić uwagę na rolę, jaką odgrywa przekład audiowizualny we wspieraniu osób z niepełnosprawnością słuchową lub wzrokową. Następnie przedstawiono problematykę humoru, a w szczególności sposobów jego budowania, jego źródeł, jak również możliwości jego przekładu. W dalszej części omówione zostało zagadnienie strategii tłumaczeniowych, a przede wszystkim typologia figur przekładu Jerzego Brzozowskiego. Następnie zarysowane zostają ogólne informacje dotyczące serialu animowanego Simpsonowie, którego 27. sezon posłużył jako baza do analizy przekładu humoru w jego brazylijskiej i polskiej wersji językowej. Jeśli chodzi o metodologię pracy, pierwsza część opierała się na badaniach bibliograficznych, natomiast część praktyczna polegała na porównaniu tłumaczeń fragmentów zawierających aspekt humorystyczny z języka angielskiego na portugalski w wersji brazylijskiej i polski. Przykłady uporządkowano według typu relacji zachodzącej pomiędzy warstwą werbalną a wizualną, sklasyfikowano według dostrzeżonych figur przekładu, a następnie przeanalizowano otrzymane wyniki. Zgodnie z początkowymi założeniami nie zawsze jest możliwe zachowanie aspektu humorystycznego dostrzegalnego w oryginale, szczególnie w przypadku gier słownych lub fragmentów silnie zakorzenionych w kulturze źródłowej, które byłyby nieznane lub niezrozumiałe w innych obszarach kulturowych. Ponadto niezbędne jest wzięcie pod uwagę warstwy wizualnej, która niejednokrotnie służy budowaniu efektu komizmu. Ostatnią, ale równie ważną kwestią jest stwierdzenie, że nie istnieje jeden sprawdzony przepis na tłumaczenie humoru w obrębie tekstów audiowizualnych, ponieważ w zależności od kontekstu dana figura przekładowa może pomóc w zachowaniu efektu śmieszności lub wręcz przeciwnie – przyczynić się do jego utraty.
The purpose of this thesis is to investigate the theoretical and practical aspects of audiovisual translation (AVT), emphasizing the translation figures that are used to transmit the original humourous effect in dubbing and voice-over. The first chapter demonstrates the fundamental concepts of audiovisual translation and presents general information regarding three types of AVT, namely subtitles, dubbing and voice-over, but it also mentions the importance of AVT when it comes to helping people with auditive and visual disabilities. The second chapter explores the aspect of humour, especially how it is built, what are its sources and if it is possible to translate it. The third chapter addresses the role of translation strategies and refers to the typology of translation figures proposed by Jerzy Brzozowski. The following chapter introduces some general information about the animated TV series The Simpsons, since the 27th season was chosen as a material for the analysis of humour translations from English into the Brazilian Portuguese and into Polish. In terms of the methodology, the theoretical part was based on bibliographical research, whereas the practical part consisted of a comparison of the translations of humour into Brazilian Portuguese and into Polish. The material was organized taking into consideration the type of relation between the verbal and visual layer and subsequently classified according to detected translation figures. The results obtained were then analyzed and discussed. According to the initial assumptions, it is not always possible to maintain the original humorous effect, especially when it comes to wordplays or parts strongly connected with the source culture, that would be unknown or incomprehensible in other cultures. Furthermore, it is necessary to consider the image that is often used to create the comic effect. Last, but not least, we can conclude that there is no simple recipe for translating humour in audiovisual texts, since, depending on the context, a certain translation figure can help maintain the humorous effect, or do the opposite, which is destroying it.
