Zaniechanie legislacyjne a działalność i pozycja ustrojowa Trybunału Konstytucyjnego w Polsce

Zaniechanie legislacyjne z historyczno-prawnego punktu widzenia jest pojęciem stosunkowo nowym. Jego doniosłość związana jest ze zmianą optyki w zakresie ochrony praw człowieka - obecnie bowiem powszechnie przyjmuje się, że mają one nie tylko charakter zobowiązań negatywnych państwa, ale także pozytywnych. Na tym gruncie rodzi się pytanie czy jednostka może domagać się naprawienia szkody powstałej na skutek powstrzymania się od koniecznej działalności prawodawczej. Po roku 1989 w Polsce nastąpiło przejście od koncepcji jednolitej władzy państwowej do trójpodziału władz, co umożliwiło sprawowania faktycznej kontroli nad działalnością prawodawczą państwa przez niezależne sądy. Jako pierwsze zagadnieniem zaniechania legislacyjnego zajęły się Sąd Najwyższy i Naczelny Sąd Administracyjny, które w zaniechaniu dostrzegały delikt konstytucyjny piastuna danego organu. Zaniechanie legislacyjne rozumiane, jako brak w systemie prawa normy prawnej, do wydania której zobowiązany był organ z biegiem zaczęło być także przedmiotem kontroli przez Trybunałem Konstytucyjnym. Pierwotnie Trybunał, idąc w ślad za sformułowaną przez Hansa Kelsena koncepcją ustawodawcy negatywnego, odmawiał nadania dalszego biegu sprawom dotyczącym zaniechania legislacyjnego, wskazując, że Konstytucja z 1997 roku przyznała mu uprawnienia do badania wyłącznie istniejących norm prawnych. W 2001 roku Trybunał Konstytucyjny dokonał jednak na własny użytek istotnego rozróżnienia pomiędzy zaniechaniem a pominięciem legislacyjnym, definiując to drugie jako pewien brak w istniejącej normie prawnej i uznał się za właściwy do ich badania. Do dzisiaj jednak trudno określić jasne reguły odróżniania zaniechań od pominięć prawodawczych. Istotnym problemem jest także określenie formy i skutków wyroków o pominięciach prawodawczych. W doktrynie przyjmuje się, że są to wyroki pozornie zakresowe. Przyjmują bowiem formę wyroków zakresowych, ale ich treść wyroków o pominięciach jest istotnie odmienna. Trybunał Konstytucyjny w zakresie zaniechań ustawodawczych korzysta ze swojej ustawowej kompetencji, wydając w takich sytuacjach postanowienia sygnalizacyjne. Dlatego też istotnym zagadnieniem jest próba odpowiedzi na pytanie w jakich sytuacjach Trybunał wyda wyrok o pominięciu a w jakich poprzestanie na postanowieniu sygnalizacyjnym. Omawiana problematyka pozwala na przedstawienie trzech postulatów de lege ferenda. Pierwszym z nim jest postulat konstytucjonalizacji orzekania o pominięciach, co pozwoli na ostateczne potwierdzenie kompetencji Trybunału w tym zakresie. Drugi natomiast postuluje, wzorem Federalnego Trybunału Konstytucyjnego, przyznanie Trybunałowi Konstytucyjnemu kompetencji do badania zaniechań prawodawczych, co miałoby istotny wpływ na jego rzeczywistą pozycję ustrojową, polegający na odejściu od koncepcji ustawodawcy negatywnego na rzecz strażnika konstytucji. Po trzecie zagadnienia te pozwalają na sformułowanie postulatu wprowadzenia do polskiego systemu prawa nowej kategorii aktów prawnych - wzorem francuskich ustaw organicznych. Realizacja tego postulatu pozwoliłaby na pewne uelastycznienie kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, a także lepiej zabezpieczałaby jego niezależność i niezawisłość sędziów Trybunału.

Over the past few decades meaning of human rights has changed. Therefore an important question arose as the whether the indyvidual can claim damages from the state for its legislative activities. No legislative action is called "legislative omission". Afer 1989 Polish Supreme Court and The Supreme Administrative Court claimed that legislative omission is a constitutional crime. Polish Constitional Tribunal remains faithful to the role of "negative legislator", but accepts that he can control incomplete regulations. For the purposes of this division Tribunal siad that legislative omission is issue being completely left out of the legal regulation by the legislator. Therefore, the question is what are the criteria for this division and whether they are unambiguous. This issue allows to formulate three postulates for the future. Firstly, constitutionalization of control incomplete regulations. Secondly, granting competence, like the Federal Constitutional Court in Fermany, to control legislative omissions. It should be noted that this would be a departure from the negative legislator in favor of the guardian of the constitution. The thitd postulate is create of a new source of law similar to French organic law.