Rola poznawczego obrazu własnej choroby w adaptacji do cukrzycy : charakterystyka zagadnienia i przegląd badań

The process of adaptation to diabetes mellitus is very complex. This disease requires from patients a great dose of selfdiscipline. The clinical practice brings the observation that patients with diabetes mellitus strongly differ between each other in the level of self control and fallowing doctor’s orders. The researchers more often try to explain this fact by analysing the individual, personal defferences between patients. They concentrate on such charakteristics as personality, coping with stress and personal illness beliefs. This article concentrate on the last factor- illness representation. It presents the genesis of this construct as well as its role in adaptation to diabetes mellitus. The main gole of this article is to present the research which concentrate on the role of such beliefs as: perceived severity of the illness, perceived vulnerability to diabetes complications, health locus of control and perceived social support in self care behaviors, glucose control and coping with stress.

Adaptacja do cukrzycy to proces złożony. Jest to bowiem przystosowanie do choroby, która wymaga od pacjenta samodyscypliny. Z praktyki klinicznej wiadomo, że chorzy na cukrzycę istotnie różnią się między sobą pod względem stopnia samokontroli i przestrzegania zaleceń lekarskich. Coraz częściej klinicyści i badacze poszukują częściowego wyjaśnienia tych różnic w indywidualnych, psychologicznych cechach pacjenta, wymieniając rolę takich zmiennych, jak osobowość, radzenie sobie ze stresem czy wreszcie poznawczy obraz choroby; w niniejszym artykule skoncentrowano się na roli ostatniego czynnika. Zaprezentowano teorie na temat genezy tego konstruktu poznawczego, wchodzących w jego skład przekonań zdrowotnych i ich roli w kształtowaniu procesu adaptacji do cukrzycy. Czołowe miejsce w prezentowanej pracy zajmuje przegląd badań na temat roli takich przekonań, jak: spostrzegana powaga cukrzycy, ocena własnej podatności na komplikacje wynikające z tej choroby, poczucie umiejscowienia kontroli zdrowia, spostrzeganie dostępności społecznego wsparcia w aktywności prozdrowotnej związanej z przestrzeganiem zaleceń lekarskich i samokontrolą stężenia glukozy, a także w wyborze strategii radzenia sobie ze stresem towarzyszącym cukrzycy