Znaki na pograniczu : kolumny maryjne na nowożytnym Spiszu : formy, ikonografia, funkcja

W latach 1412-1772 Spisz był podzielony między polską a węgierską administrację państwową. Na tę podwójną przynależność nakładało się religijne, etniczne i stanowe zróżnicowanie miejscowej ludności. W artykule zostały przedstawione kolumny maryjne ufundowane przez starostę Teodora Lubomirskiego w miastach zastawu spiskiego w latach 20. XVIII wieku. We wcześniejszych badaniach interpretowane były przede wszystkim jako wota za wygaśnięcie zarazy. Warto jednak zaznaczyć, że trzynaście Mariensäulen powstało na obszarze zamieszkanym głównie przez luteranów, a fundator (akcentując władzę Rzeczpospolitej i własną) posłużył się środkami artystycznymi typowymi raczej dla sztuki krajów habsburskich. Te zachowawcze w formie pomniki potraktować można zatem jako wyraz skomplikowanej sytuacji polityczno-religijnej tego pogranicza.

From 1412 to 1772 Scepusium (Slovak: Spiš) was divided between the Polish and Hungarian state administration. This dual state affiliation was intensified by religious, ethnic and social diversity of local population. The article presents Marian columns located in the cities of Scepusian capitaneatus, founded by Polish official Teodor Lubomirski in 1720s. In previous studies they were interpreted mainly as ex-voto for the end of the plague. However, it should be noted, that thirteen Mariensäulen were constructed in an area populated mostly by Lutherans and the founder used artistic means rather typical for Habsburg lands to emphasise both Polish rule and his private control over Scepusium. In this way, these conservative monuments could be seen as a vital expression of the complex political and religious situation of Scepusian borderland.