Niniejsza praca przedstawia rozwój ruchu anarchistycznego i efekty wprowadzania w życie jego ideałów na przykładach Katalonii od połowy XIX wieku do 1939 roku oraz Machnowszczyzny (1917-1921). Analizuje ona także główne nurty filozofii anarchizmu. Głównym celem badawczym pracy jest odpowiedź na pytanie w jakim stopniu i z jakim skutkiem dla społeczeństwa i gospodarki wdrażano w praktyce postulaty anarchistów. Praca opiera się w głównej mierze na wspomnieniach uczestników wydarzeń (jak na przykład Makhno N., The Russian Revolution in Ukraine (March 1917 – April 1918), Edmonton 2007, czy też Leval G., Wolna Hiszpania. Kolektywy podczas hiszpańskiej rewolucji 1936-1939, Poznań 2009. Opracowania naukowe składają się przede wszystkim z publikacji analityków ruchu anarchistycznego i jego historii (na przykład Anarchism: A Documentary History of Libertarian Ideas, Volume 1: From Anarchy to Anarchism (300CE-1939), red. R. Graham, Montreal 2005., Bookchin M., The Spanish Anarchists. The heroic years 1868-1936., New York 1978, czy też Górski R. (red.), Anarchosyndykalizm. Strajki, powstania, rewolucje 1892 – 1990, Poznań - Kraków 2006), posiłkowałem się również licznymi artykułami dostępnymi w internecie na serwisach poświęconych ruchom anarchistycznym na świecie, przeważnie publikowanych na serwisie www.libcom.org. Praca podzielona jest na trzy rozdziały. Pierwszy analizuje założenia teorii anarchizmu XIX i początku XX wieku. Głównymi jej twórcami byli tak zwani "ojcowie anarchizmu": Pierre-Joseph Proudhon, Michaił Bakunin oraz Piotr Kropotkin. Przedstawione zostały główne założenia organizacji społeczeństwa w wizji klasyków anarchizmu oraz drogi do ich wprowadzenia. Drugi rozdział traktuje o procesie powstania i rozwoju ruchu anarchistycznego w Hiszpanii (głównie w Katalonii) oraz rewolucji społecznej w trakcie wojny domowej. Hiszpański anarchizm powstał w wyniku działalności Pierwszej Międzynarodówki. Początkowo posiadał on cechy klasycznego anarchizmu, jednak na przełomie XIX i XX wieku przeobraził się w ruch syndykalistyczny. W czasie wojny domowej, Katalonia stanowiła trzecią siłę obok Republiki Hiszpańskiej oraz sił frankistowskich. Analiza wprowadzania anarchizmu w życie głównie dotyczy w tym rozdziale przestrzeni miejskiej i przemysłu. Trzeci rozdział dotyczy powstania i organizacji tak zwanego Wolnego Terytorium na wschodniej Ukrainie. Związane jest to głównie z postacią Nestora Machny, który dowodził Czarną Armią. Machnowcy musieli walczyć nie tylko z "białymi", ale także opierać się Bolszewikom. Rozdział głównie opisuje implementację myśli anarchistycznej w środowisku wiejskim.
This work presents the development of the anarchist movement and the effects of implementing its ideals on the examples of Catalonia since mid XIX century till 1939 and the Makhnovist movement (1917-1921). It also analyzes the main currents of the philosophy of anarchism. The main research goal of the work is to answer the question to what extent and with what effect for the society and economy the postulates of anarchists were implemented in practice. The work is mainly based on the memories of the participants of these events (such as, for example, Makhno N., The Russian Revolution in Ukraine (March 1917 - April 1918), Edmonton 2007, or Leval G., Wolna Hiszpania. Kolektywy podczas hiszpańskiej rewolucji 1936-1939, Poznań 2009. Scientific studies mainly consist of publications by analysts of the anarchist movement and its history (for example, Anarchism: A Documentary History of Libertarian Ideas, Volume 1: From Anarchy to Anarchism (300CE-1939), ed. R. Graham, Montreal 2005., Bookchin M., The Spanish Anarchists. The heroic years 1868-1936., New York 1978, or Górski R. (red.), Anarchosyndykalizm. Strajki, powstania, rewolucje 1892 – 1990, Poznań - Kraków 2006), I also made use of numerous articles available on the internet on sites dedicated to anarchist movements around the world, mostly on www.libcom.org. This work is divided into three chapters. The first analyzes the assumptions of the theory of anarchism in the nineteenth and early twentieth centuries. Its main creators were the so-called "fathers of anarchism": Pierre-Joseph Proudhon, Mikhail Bakunin and Piotr Kropotkin. The main assumptions of the organization of society in the vision of the classics of anarchism and the path to their implementation were presented. The second chapter deals with the process of the emergence and development of the anarchist movement in Spain (mainly in Catalonia) and the social revolution during the civil war. Spanish anarchism arose from the activities of the First International. Initially it had the features of classical anarchism, but at the turn of the 20th century it turned into a syndicalist movement. During the Civil War, Catalonia was the third force alongside the Spanish Republic and the Francoist forces. The analysis of the implementation of anarchism mainly concerns this chapter of urban space and industry. The third chapter deals with the creation and organization of the so-called Free Territory in eastern Ukraine. This is mainly due to the figure of Nestor Makhna, who commanded the Black Army. The Makhnovists had to fight not only against the "whites", but also to resist the Bolsheviks. The chapter mainly describes the implementation of anarchist thought in a rural environment.
