Humor and Nostalgia in Selected Phenomena of Japanese Art.

Humor i nostalgia są nieodłącznymi częściami ludzkiego życia. Obecne w codzienności, napędzające ją i pełniące w niej rozmaite funkcje, wpływają na naszą percepcję rzeczywistości oraz nasz światopogląd. Nie inaczej wyglądało to na Wyspach Japońskich – humor i nostalgia również tam stanowiły i stanowią także dziś istotne elementy codziennego doświadczenia. Przekłada się to na bogaty świat sztuki japońskiej, przesyconej emocjonalnością i uczuciem. Sztuki, która swoje korzenie posiada w codziennym życiu, doświadczeniu i najzwyklejszych troskach człowieka – zarówno tego, pochodzącego z arystokracji uprawiającej sztukę, jak i tego, pochodzącego z warstw niższych.Stosując metodę interdyscyplinarną, w pracy przyglądam się obu tym zagadnieniom – humorowi i nostalgii – pod kątem roli, jaką pełniły w ramach sztuki japońskiej oraz ich wzajemnego przenikania się w tej polaryzującej estetycznie płaszczyźnie. W pierwszej części pracy skupiam się na humorze – jego przejawach w warstwie wierzeń, z których wiele czerpał starożytny świat sztuki, cenionej w tym świecie postawie humorystycznej oraz roli, jaką humor pełnił w tych specyficznych realiach społecznych.Drugą część pracy poświęcam zagadnieniu nostalgii – opieram się na współczesnych badaniach z nurtu nostalgia studies, które pozwalają ją scharakteryzować oraz określić jej funkcje w codziennym doświadczeniu, przekładającym się na rozwój kluczowych dla sztuki japońskiej kategorii estetycznych. To tutaj dostrzegalne staje się napięcie między humorem a nostalgią, działaniami oddolnymi a sztuką dworską – napięcie obecne na wielu płaszczyznach sztuki japońskiej, które pozostaje jej cechą dystynktywną na przestrzeni wieków.Trzecia, ostatnia część pracy, służy przybliżeniu konkretnych zjawisk sztuki japońskiej, w których widoczne jest napięcie między nostalgią a humorem. Rozpoczynam od rzemiosła, przedstawiając netsuke oraz malarstwo, następnie spoglądam na literaturę – tak prozę, jak i poezję, po czym przechodzę do teatru. Pracę kończą spostrzeżenia, odnoszące się do współczesnej płaszczyzny moe oraz kawaii, gdzie wciąż widać wzajemny taniec nostalgii i humoru.

Humor and nostalgia are intrinsic parts of human life. Present in and driving the everyday, as well as serving various purposes, they alter our perception of reality and our outlook on the world. It was no different on Japanese Archipelago – also there humor and nostalgia constituted and still constitute crucial elements of everyday experience. It results in an abundant world of Japanese art, full of emotions and feelings. Art, which roots lie in everyday life, experience and the most mundane concerns of a human being – both an art-making aristocrat, as well as one from lower walk of life.Using interdisciplinary methods I focus on both of these issues – humor and nostalgia – to discern what kind of role they have played in Japanese art and to recognize their intertwining with each other in that aesthetically polarized sphere. In the first part of this paper I direct my attention towards the humor – its expression in religious beliefs, from which the ancient Japanese world of art derived; humorous attitude valued within that world; and the role, which humor played within those specific social circumstances.The second part is given over to the case of nostalgia – based on contemporary results within the field of nostalgia studies, I am able to characterize it and determine the role nostalgia serves in everyday experience, which then results in development of key categories in Japanese aesthetics. It’s here where we can notice a tension between humor and nostalgia, bottom-up initiatives and the art of the court – the tension distinctive for Japanese art, present in its many layers and various contexts through the centuries.The third and last part of this paper serves as a means to bring particular phenomena of Japanese art, in which the tension between humor and nostalgia is visible, closer. Starting with crafts, I present the case of netsuke and paintings, then I move to the literature – both prose and poetry, which brings me to the issue of theatre. The paper ends with some notions on contemporary phenomena of moe and kawaii – spheres where the tense dance between humor and nostalgia is still evident.