Fotografie z zakładu Ignacego Kriegera w zbiorach Fototeki Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego : charakterystyka i perspektywy badawcze

Fototeka Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego jest jednym z najstarszych archiwów fotograficznych w Polsce, a jej zbiory, gromadzone od przeszło 130 lat, ściśle wiążą się z rozwojem i zakresem badań krakowskiej historii sztuki. Dotyczy to także ponad 900 odbitek fotograficznych wykonanych w znanym zakładzie Ignacego Kriegera (istniejącym w Krakowie w latach 1860–1926). Przedstawiają one budowle historyczne i dzieła sztuki przede wszystkim z Krakowa, a także z kilkunastu innych miejscowości (m.in. Gołuchowa, Nowego Wiśnicza, Baranowa Sandomierskiego i Biecza). Celem artykułu jest w pierwszym rzędzie ogólna charakterystyka tego zespołu – pod względem cech fizycznych, tematyki, datowania i proweniencji. Szczegółowo zostały omówione autorskie oznaczenia odbitek: sygnatury i odbijane z negatywów podpisy z numerami, korespondujące z zachowanymi spisami widoków oferowanych przez atelier Kriegera. Duży nacisk położono także na pochodzenie omawianych fotografii: widoczne na nich oznaczenia (pieczęcie, adnotacje) oraz źródła pisane (dawne inwentarze i księgi rachunkowe) pozwalają bowiem niekiedy na bardzo precyzyjne określenie sposobu nabycia odbitek, a tym samym umożliwiają ustalenie czasu ante quem powstania negatywów. Ponad jedna czwarta zespołu została zakupiona pod koniec XIX wieku przez prof. Mariana Sokołowskiego dla ówczesnego Gabinetu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego z reguły bezpośrednio u fotografa, pozostałe pochodzą z darów osób prywatnych lub instytucji, w tym zwłaszcza Komisji Historii Sztuki Akademii Umiejętności oraz Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej. Analiza omawianego zespołu pozwala nakreślić kilka perspektyw badawczych, które przedstawiono w drugiej części artykułu. Na trzech dobrze udokumentowanych źródłowo przykładach – fotografiach późnogotyckiego poliptyku św. Jana Jałmużnika z krakowskiego kościoła Augustianów, reprodukcji malowidła z antycznej wazy w zbiorach gołuchowskich oraz fotografii XVIII-wiecznego planu Rzeszowa – pokazano ścisłe związki pomiędzy działalnością zakładu Kriegerów a badaniami naukowymi prowadzonymi przez krakowskich historyków sztuki, w tym zwłaszcza Mariana Sokołowskiego.

The Photo Library of the Jagiellonian University’s Institute of Art History is one of the oldest photographic archives in Poland, and its holdings, collected for over 130 years, are closely connected with the development and scope of art historical research in Kraków. This also applies to the over 900 photo prints produced by the well-known studio of Ignacy Krieger that operated in Kraków in the years 1860–1926. The images show historic buildings and works of art, mostly located in Kraków, but also in about a dozen other towns (e. g. Gołuchów, Nowy Wiśnicz, Baranów Sandomierski, and Biecz). The aim of the paper is primarily to present general characteristics of this group of photographs in terms of their physical features, subject matter, dating, and provenance. It gives a detailed description of the original markings used on the photographic prints, such as signatures, or inscriptions with reference numbers printed from negatives, corresponding with the extant lists of views offered by Krieger’s atelier. Strong emphasis has also been put on the provenance of the discussed photographs, since the markings which can be seen on the prints (stamps, annotations), as well as written sources (old inventories and account books) sometimes enable the researcher to determine precise details related to the purchase of the specific prints, which, in turn, makes it possible to determine the terminus ante quem of the creation of the negatives. Over a quarter of the group were purchased at the end of the 19th century by Prof. Marian Sokołowski for what was then called the Art History Cabinet of the Jagiellonian University, usually directly from the photographer; other items were donated by private persons or institutions, including in particular the Commission on Art History of the Polish Academy of Learning, and the Circle of Conservators of Western Galicia. An analysis of the discussed group of prints has enabled the author to outline several research perspectives, presented in the second part of the paper. On the basis of three examples (well documented in source materials), namely photographs of the Late Gothic polyptych representing St John the Almsgiver from the Augustinian church in Kraków; a reproduction of a painting from an ancient vase from the Gołuchów collection; and a photograph of an 18th-century town plan of Rzeszów – the author has demonstrated a close relationship between the activity of Kriegers’ studio and the academic research conducted by Kraków art historians, especially Marian Sokołowski.