Nowe spojrzenie na osiemnastowieczne dzieje wyposażenia kościoła Karmelitów Bosych w Milatynie Nowym

The Discalced Carmelites’ church in Milatyn Nowy (former Ruthenian Voivodeship, presently Ukraine, the Busk Raion of the Lviv Oblast) has been discussed several times in literature on history of art, predominantly in the context of the authorship of its architectural design. The lack of detailed iconography of the church interior from before 1939 was a particularly big problem. The very rich equipment of the Carmelitan church, of which only the main altar and the pulpit have remained, was known thanks to two general photos of the southern part of the transept. Since the 1930s, the information has been repeated in literature that the altars and the pulpit had been transferred to Milatyn Nowy from a storehouse of churches of the Lviv Archdiocese liquidated under Joseph II’s Secularization Decree, although this was never confirmed in any source materials. So far, we have only known the general appearance of two out of the six side altars which used to be in the church. The main altar with its sculpted decoration was documented much better before WWII. Zbigniew Hornung attributed the decoration to Thomas Hutter. New archival research has resulted in the discovery of valuable source materials unknown before: 20th-century parish records made on the basis of earlier documents, and first of all, detailed photos of all six side altars. They make it possible to reconstruct the appearance of the former equipment of the Carmelitan church, analyze the forms of reredoses in the context of Lviv art of the 18th century, and make an attempt to determine its date. The comparison of the new iconographic sources with the photos taken in the 1930s by Hornung also allows (at least in some cases) to determine the strata of the altar structures and the sculpted decoration that used to be on it. The formal analysis shows that in the two altars from the 1st half of the 18th century, sculptures from the 3rd quarter of the 18th century were secondarily placed. These are unknown works by the representative of the so-called younger generation of Lvivian Rococo sculptors, Maciej Polejowski.

Kościół Karmelitów Bosych w Milatynie Nowym (dawne woj. ruskie, ob. Ukraina, rejon buski obwodu lwowskiego) był kilkakrotnie omawiany w literaturze historyczno-artystycznej, przede wszystkim w kontekście autorstwa projektu architektonicznego. Dotkliwie dał się odczuć brak szczegółowej ikonografii wnętrza kościoła sprzed 1939 roku. Bardzo bogate wyposażenie karmalitańskiej świątyni, z którego zachował się do dziś jedynie ołtarz główny i ambona, było znane z dwóch ogólnych fotografii widoków na południowe ramię transeptu. Według powtarzanych w literaturze od lat 30. XX wieku informacji ołtarze i ambona zostały przekazane do Milatyna Nowego ze składu skasowanych dekretem józefińskim kościołów archidiecezji lwowskiej. Choć nie można było wskazać bezpośredniego potwierdzenia tego faktu w materiałach źródłowych. Spośród sześciu ołtarzy bocznych znajdujących się niegdyś w kościele znany był dotychczas ogólny wygląd dwóch z nich. Znacznie dokładniej został udokumentowany przed II wojną światową ołtarz główny i jego dekoracja rzeźbiarska, którą Zbigniew Hornung łączył z Thomasem Hutterem. Ponowna kwerenda archiwalna przyniosła odnalezienie nieznanych wcześniej, cennych materiałów źródłowych – XX-wiecznych kronik parafialnych spisywanych na bazie wcześniejszych dokumentów, a przede wszystkim dokładnych fotografii wszystkich sześciu ołtarzy bocznych. Dzięki nim można zrekonstruować wygląd dawnego wyposażenia kościoła milatyńskiego, przeanalizować formy nastaw w kontekście sztuki Lwowa XVIII wieku oraz podjąć próbę jego zadatowania. Zestawiając nowe źródła ikonograficzne ze zdjęciami wykonanymi w latach 30. XX wieku przez Hornunga można również pokusić się o rozwarstwienie (przynajmniej w części przypadków) struktur ołtarzowych i znajdującej się w nich niegdyś dekoracji rzeźbiarskiej. Analiza formalna wskazuje bowiem, że w dwóch ołtarzach pochodzących z 1. poł. XVIII wieku zostały ustawione wtórnie rzeźby z 3. ćw. XVIII wieku, a są to nieznane dzieła czołowego przedstawiciela tzw. „młodszej generacji rzeźbiarzy lwowskiego rokoka” Macieja Polejowskiego.