Początki nowoczesnej scenografii w polskim teatrze : Stanisław Wyspiański

This part of the book covers the period in which modern Polish stage design emerged between the end of 19th century and the outbreak of WWII. Against the tradition of dualistic approach (old decoration versus modern scenography) the author proposes to search for the interdependencies between the ‘old’ and the ‘new’. The long duration of the old orders were ensured by the rules of the craft and the conditions of producing stage paintings at the theatre paint shop together with the rules of the repertoire theatre forcing certain duties on the designer-scenographer. On the other hand, the modernity comes with the transformations in the European art, both painting and the decorative arts. These transformations are connected with the new ways of defining the relation between the drama text and the picture, with the turn towards the material and its qualities, and with the usage of the terminology and intelectual concepts of the modern painting. Theye were present not only during the creation of the final work of art but also on the genetic level of the spectacle by the validation of the sketch or scenographic project. The chapter titled The beginnings of modern Polish stage design: Stanisław Wyspiański focuses on the sole figure of Wyspiański as the theoretician and creator of the stage design, who in nine productions of his dramas materialized a lot of his visionary ideas - radical in concepts but realized in traditonal ways with the help of Krakow and Lviv stage-design craftsmen.

Przedmiotem tej części książki jest inicjalny okres wyłaniania się nowoczesnej scenografii w Polsce na przełomie XIX i XX wieku oraz w międzywojniu. Wbrew tradycji pisania na ten temat wyłącznie w dychotomicznym ujęciu (stara dekoracja versus nowoczesna scenografia), autorka proponuje prześledzenie współzależności "starego" i "nowego". O długim trwaniu starych porządków decydowały rzemiosło teatralne i warunki wytwarzania obrazu scenicznego w malarni teatralnej oraz reguły działania teatru repertuarowego, nakładające określone obowiązki na dekoratora-scenografa. Z kolei nowoczesność przychodzi wraz z przemianami sztuki europejskiej, zarówno malarstwa, jak i tzw. sztuki dekoracyjnej. Wiąże się z tym nowe definiowanie relacji tekstu dramatycznego i obrazu plastycznego, zwrot ku tworzywu plastycznemu i jego walorom, korzystanie z terminologii i koncepcji intelektualnych nowoczesnego malarstwa - nie tylko w fazie wykonawczej scenografii, ale także genetycznej spektaklu, uprawomocnienie szkicu/projektu scenograficznego. Rozdział Początki nowoczesnej scenografii w polskim teatrze: Stanisław Wyspiański koncentruje się wokół jednej postaci. Mowa w nim o Wyspiańskim-teoretyku scenografii oraz praktyku, który w dekoracjach do premier dziewięciu sztuk urzeczywistnił szereg wizjonerskich pomysłów - radykalnych koncepcyjnie, ale realizowanych sposobami tradycyjnymi, z pomocą dekoratorów krakowskich i lwowskich.