Pedagogical thought in Orthodox prints in 16th-17th century in Kyiv metropolitanate : elected examples

W metropolii kijowskiej w drugiej połowie XVI wieku rozwinęło się prawosławne szkolnictwo oraz drukarstwo. Powstające wówczas ośrodki oświatowe potrzebowały wykształconych kadr oraz ksiąg, które mogłyby stać się podstawą nauczania. Rolę podręcznika mogły pełnić księgi cerkiewne, zwłaszcza wielokrotnie drukowane czasosłowy, psałterze, oktoichy czy też ewangelie pouczające. W drugiej kolejności publikowano także elementarze i gramatyki, które zawierały starannie. dobrane wypisy m.in. z Pisma św. i wymienionych ksiąg. Jednocześnie to ich pojawienie się spowodowało korektę programu nauczania, który przewidywał, że staną się one podstawą początkowego nauczania. Analiza treści pedagogicznych, które w postaci paratekstu towarzyszyły edycjom ksiąg szkolnych i cerkiewnych pokazuje, że pierwszy etap kształcenia dzieci, obejmował, podobnie jak w czasach starochrześcijańskich przekazywanie wiedzy i umiejętności, a jednocześnie kształtowanie pobożności. Dlatego większość komentarzy w formie przedmów, posłowi i innych elementów dodatkowych była zaadresowana do wychowawców, rodziców, głównie ojców i pełniła funkcję przewodnika po księdze, wskazując zawarty w niej materiał, jego funkcję, przeznaczenie, sposób wykorzystania i wpływ na młodego ucznia.

Educational centers that were established in the second half of 16th century in Kyiv Metropolitanate needed educated human resources and books that could become the basis of education. At that time the role of a textbook played Church books (psalters, orologions, oktoechos), which became multifunctional already in the Middle Ages and also first printed primers and grammars, containing carefully selected excerpts, e.g. from Holy Scripture and other religious books. The analysis of the pedagogical content that accompanied the editions of school and church books in the form of a paratext shows that the first stage of educating children, as in old Christian times, involved the transfer of knowledge and skills, and at the same time – shaping of piety. Therefore, most of the comments in the form of preface, letters of dedication and other additional elements were addressed to educators, parents, mainly fathers, and served as a guide through the book, indicating the material contained therein, its function, purpose, way of using and possible impact on young student.