Alicja Iwańska : jej refleksyjna antropologia i etnograficzna proza

Artykuł przywołuje postać polskiej pisarki i uczonej, Alicji Iwańskiej, która pracowała na kilku amerykańskich uniwersytetach, a swoje prozatorskie utwory publikowała w polskich wydawnictwach emigracyjnych. Jest ona zupełnie nieznana polskim antropologom i socjologom. Kubica prezentuje ciekawą i dramatyczną biografię Iwańskiej: jej ziemiańskie i artystyczne korzenie, studia u Tadeusza Kotarbińskiego, działalność konspiracyjną i udział w powstaniu warszawskim, potem emigrację do Stanów Zjednoczonych, doktorat z socjologii na Uniwersytecie Columbia, wieloletnie tułanie się po różnych uczelniach i długookresowe badania terenowe w Meksyku, a także jej nowatorskie dzieła naukowe i literackie. Na szczególne uznanie zasługuje jej etnograficzna proza, a szczególnie powieść Świat przetłumaczony z 1968 roku, która głęboko wnika w naturę etnograficznego spotkania z inną kulturą. Ciekawa jest językowa i gatunkowa dwudzielność twórczości Iwańskiej: po polsku pisała teksty literackie, a po angielsku - naukowe. Można w tym widzieć efekt działania akademickich praktyk dyscyplinujących. Twórczość Alicji Iwańskiej pokazuje, że zdystansowanie do rzeczywistości i funkcjonujących w niej dyskursów było możliwe, gdyż używała ona nie jednego, lecz kilku środków wyrazu jednocześnie. Nie dała się wtłoczyć w logikę jednego dyskursu, bo zawsze mogła uciec w inną.

The text evokes the figure of a Polish writer and scholar, who has worked at several American universities, and at the same time was an author of literary works published in Polish émigré publishing houses. She is completely unknown to Polish anthropologists and sociologists. The present paper presents an interesting and dramatic biography of Iwańska: the landed-gentry and artistic roots, philosophy studied under Tadeusz Kotarbiński, underground activity during the IIWW and participation in the Warsaw Uprising, and then - emigration to the United States and many years of wonderings to various universities, a long-term fieldwork in Mexico. The author stresses Iwańska innovative work, scientific and literary. She deserves special recognition for her ethnographic prose, particularly the novel "Translated world", which penetrates deeply into the nature of the ethnographic encounter with the another culture. There is an interesting language dichotomy of Iwańska's writing: she wrote her literary texts in Polish and her scientific ones in English. One can see in this the effect of academic disciplining practices. The work of Alicja Iwańska shows that her detachment from social reality and her consciousness of discoursive nature of it was possible because she was using not one, but several means of expression at the same time. She could not be forced into the logic of one discourse, because she could always escape into another.