Maria Czaplicka jako publicystka : czyli antropolożka zaangażowana w debatę publiczną

The author recalls the figure of Maria Czaplicka, a researcher in Siberia and the first female lecturer in anthropology at Oxford. The story of her short (1884-1921) and tragically ended life shows how difficult it was for a woman, in addition - a foreigner, to find a suitable place for herself in the British academy (there was also no room for her in the newly-reborn Poland, nor in the mythical America). Czaplicka was very active as a journalist and expert. This was due to her unstable situation in the academy and the need to earn her living. Writing to newspapers and delivering public lectures was an important source of income. Kubica's text begins with the presentation of the problem of the presence of anthropologists in the public sphere, which has its own history. At the beginning it was a regular part of the activity of armchair theorists, then also of the field researchers. Anthropologists engaged in public debate on important issues of their times. The special role befallen to women: they have used their knowledge in the work of the emancipation of women in their own societies, as well as raised awareness of the importance of popularizing their discipline. Public commitment exhibited by Czaplicka throughout her short life was rooted in the ethos of progressive intelligentsia, which formed her. Her subsequent presence in the public sphere was motivated by her patriotic and feminist ideas, as well as by activism of Western intellectuals who sought to utilize their knowledge in pursue of important social goals.

Autorka przypomina postać Marii Czaplickiej: badaczki Syberii i pierwszej kobiety-wykładowczyni antropologii w Oksfordzie. Dzieje jej krótkiego (1884-1921) i zakończonego tragicznie życia ukazują, jak trudno było wówczas kobiecie, w dodatku cudzoziemce, znaleźć odpowiednie dla siebie miejsce w brytyjskiej akademii (nie było go dla niej ani w nowo odrodzonej Polsce, ani w mitycznej Ameryce). Czaplicka wykazywała się także dużą aktywnością jako publicystka i ekspertka, co jest głównym tematem tego artykułu. Tekst Kubicy rozpoczyna się od przedstawienia problemu obecności antropologów w sferze publicznej, który ma swoją historię i zmienne dzieje. Na początku była ona stałym elementem aktywności gabinetowych teoretyków, potem także badaczy terenowych. Antropologowie zajmowali głos w debacie publicznej na ważne tematy ich czasów. Szczególna rola przypadła w udziale kobietom: wykorzystywały one swą wiedzę etnograficzną w dziele emancypacji swej płci we własnej kulturze. Zaangażowanie w sprawy publiczne przejawiane przez Czaplicką miało swe źródło w etosie postępowej inteligencji, który był jej bliski i który ją ukształtował. Jej późniejsza obecność w sferze publicznej motywowana była patriotycznie i feministycznie, ale także miała swe źródło w aktywizmie zachodnich intelektualistów, którzy starali się swą wiedzę spożytkować w imię ważnych społecznie celów.