Kryzys profesjonalizacji i zmierzch ekumeny? : VIII Międzynarodowy Kongres Nauk Historycznych w Zurychu w 1938 r. i udział w nim historyków polskich

W ciągu zdarzeń związanych z organizacją międzynarodowych kongresów nauk historycznych od 1898 r. międzywojnie zajmuje miejsce szczególne. To z jednej strony czas burzliwych zmian w warsztacie pracy historyków, z drugiej zaś widoczne po pierwszej wojnie i narastające przed wybuchem drugiej tendencje postrzegania historii w kategoriach konfliktu narodowościowego. Międzynarodowy Komitet Nauk Historycznych świadomie dążył zarówno do poddania międzynarodowemu dialogowi problemów badawczych historii jako nauki, jak i do stworzenia platformy spokojnej i wyważonej dyskusji między historykami różnych narodowości i reprezentującymi różne systemy społeczno-polityczne – do stworzenia czegoś, co Karl Dietrich Erdmann nazwał ekumeną historyków. W tym procesie niemałą rolę odegrali historycy polscy. Zjazd w Zurychu w 1938 r. był ostatnim przedwojennym spotkaniem profesjonalnych badaczy dziejów człowieka. Odbywał się w napiętej atmosferze międzynarodowej, ale też jego komitet organizacyjny próbował skutecznie wdrożyć w życie kongresów pozytywne oraz wykluczyć negatywne zjawiska widoczne w organizacji tych najważniejszych wówczas na niwie międzynarodowej spotkań po doświadczeniach kongresu warszawskiego z 1933 r. W tym kontekście bardzo ważne i ciekawe były przygotowania i udział w nim historyków polskich.

In the course of events related to the organization of international congresses of historical sciences since 1898, the interwar period occupies a special place. On the one hand, it was a time of turbulent changes for historians, and on the other hand, the tendency to perceive history in terms of a national conflict, noticeable after the first war, rose in prominence once again before the outbreak of WWII. The International Committe of Historical Sciences consciously strove both to cater to the international dialogue on research problems in history as a science and to create a platform for a calm and balanced discussion between historians of different nationalities and representing different socio-political systems. This would develop an idea that Karl Dietrich Erdmann called “the ecumena of historians”. Polish historians played a significant role in this process. The Congress in Zurich in 1938 was the last pre-war meeting of professional researchers in the field of history. It took place in a tense international atmosphere, yet its organizing committee also tried to effectively implement positive aspects of previous congresses and exclude negative phenomena visible in the organization of these most important international meetings at that time. The experiences of the 1933 Warsaw Congress turned out to be particularly important here. In this context, the participation of Polish historians in the Congress in Zurich would appear to be particularly relevant as well as interesting.