Sarmaci a północna odnoga Szlaku Jedwabnego

"The Silk Roads" is the term describing a mesh of trade networks that connected Asia and Europe since the Late Bronze Age. The best-known branch, which crystallized around the I century BC, led from the capital of the Han China - Chang'an through Taklamakan Desert and northern Persia to Roman trade ports in the Levant region. However, this route was supplemented by another land and maritime trade routes. The article focuses on the Silk Roads branch in the Northern Black Sea area and its influences on the population that ruled those lands - the Sarmatians. Numerous artifacts of eastern origins or local imitations reveal the importance of Central- and East-Asian impression and allow the archaeologists to trace the mobility of the trade goods in ancient Europe and Asia.

Terminem "Szlak Jedwabny" określamy całą sieć szlaków handlowych, które prawdopodobnie już od początku I tysiąclecia przed naszą erą łączyły Europę i Daleki Wschód. Intensyfikacja handlu nastąpiła na przełomie er w związku z konsolidacją polityczną zarówno Chin (rządy dynastii Qin i Han), Azji Centralnej (Imperium Kuszanów), jak i w basenie Morza Śródziemnego (hegemonia Imperium Rzymskiego). W tych warunkach potężne państwa były w stanie zapewnić odpowiednie warunki do prowadzenia handlu. W swojej najbardziej "klasycznej" formie Szlak Jedwabny zaczynał swój bieg w stolicy Hanów Chang’an (niedaleko obecnego Xi’an, prowincja Shaanxi, Chińska Republika Ludowa), następnie korytarzem Gansu docierał do Sinciangu, gdzie obrzeżami pustyni Taklamakan dochodził do Azji Centralnej. Stamtąd przez Persję docierał do portów wschodniego Morza Śródziemnego, głównie Antiochii. Stamtąd orientalne towary były rozsyłane na cały basen Morza Śródziemnego. Oprócz głównego szlaku, który ewoluował na przestrzeni dziejów, istniała cała siatka dróg uzupełniających, jak odnoga z Kotliny Tarymskiej przez przełęcze Hindukuszu i Karakorum do Indii czy Morski Szlak Jedwabny, opisany między innymi przez Periplus Morza Erytrejskiego jako szlak z Berenike w Egipcie przez Indie i Malaje do południowych Chin. Na szczególną uwagę zasługuje tak zwana północna nitka Szlaku Jedwabnego, która według Helmuta Uhliga była najstarszą częścią tej drogi handlowej. Szlak ten również zaczynał się w Środkowych Chinach, ale za korytarzem Gansu gwałtownie skręcał na północ, przekraczał góry Tien Szan i osiągał Wielki Step. Następnie towary przemieszczano bez przeszkód na zachód dzięki politycznej stabilizacji stepu nazywanej przez Uhliga Pax Scythica. Europejskim końcem szlaku miały być greckie kolonie na północnym wybrzeżu Morza Czarnego, między innymi Tanais nad Donem, skąd towary miały być dystrybuowane zarówno poprzez Greków w kierunku basenu Morza Śródziemnego, jak również sprzedawane na zachód, do "barbarzyńskiej" Europy. W czasach rzymskich tereny te były kontrolowane przez ludy sarmackie, w związku z czym Sarmaci brali udział w tej wymianie handlowej. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie, jak pozostałości tej wymiany handlowej widoczne są w materiale archeologicznym z obszaru północnego wybrzeża Morza Czarnego i dorzecza dolnej Wołgi.