Psychologiczne wątki w naukowym dorobku Józefa Majera (1808 - 1899)

The aim of the dissertation is to present the profile and scientific achievements of Józef Majer (1808 – 1899), a Polish scholar. The attempt has been made to analyze selected fragments of his works with taking into consideration the appearing psychological themes. Majer’s biography contains a description of his early education and later scientific activities, including the historical context. Papers discussed in details are: Rozbiór objawień żywotnych należących do sprawy wychowania (1837), O różnicy osobniczej jako przyczynek do nauki o temperamentach i konstytucjach (1838), Rozbiór fizjologiczny wprawy, przyzwyczajenia oraz nałogu (1850) and excerpts from textbooks: Fizjologia układu nerwowego (1854), Fizjologia zmysłów (1857). Moreover, an attempt has been made to set the scholar’s original concepts into current psychological knowledge. The dissertation shows Józef Majer not only as a notable physiologist or anthropologist, but as a person who has contributed to the development of Polish psychological thought in the 19th century.

Celem pracy jest przybliżenie sylwetki oraz dorobku naukowego, polskiego uczonego z Krakowa, Józefa Majera (1808 – 1899). Podjęta została próba analizy wybranych fragmentów dzieł badacza, z uwzględnieniem pojawiających się w nich wątków psychologicznych. Przytoczony w pierwszej części pracy życiorys Majera, zawiera opis jego wczesnej ścieżki edukacji oraz późniejszej działalności naukowej na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz w Akademii Umiejętności, z uwzględnieniem kontekstu historycznego Krakowa i Polski w XIX wieku. Szczegółowo omówione prace to: Rozbiór objawień żywotnych należących do sprawy wychowania (1837), O różnicy osobniczej jako przyczynek do nauki o temperamentach i konstytucjach (1838), Rozbiór fizjologiczny wprawy, przyzwyczajenia oraz nałogu (1850) oraz fragmenty obszernych podręczników Fizjologia układu nerwowego (1854) oraz Fizjologia zmysłów (1857). Ponadto, podjęta została próba osadzenia oryginalnych koncepcji uczonego w aktualnej wiedzy psychologicznej. Praca ukazuje Józefa Majera nie tyle jako wybitnego fizjologa czy antropologa, ale przede wszystkim jako jedną z osób, które przyczyniły się do rozwoju polskiej myśli psychologicznej w XIX wieku.