Painted decoration of the Church of Saints Peter and Paul in Famagusta. The research on late medieval wall painting in Cyprus

Niniejsza praca ma w swoim założeniu stanowić pierwsze monograficzne ujęcie dekoracji malarskiej kościoła świętych Piotra i Pawła w Famaguście, której najlepiej zachowanym i jak się wydaje najciekawszym elementem jest fresk przedstawiający grupę mężczyzn, identyfikowany w literaturze przedmiotu jako wyobrażenie Czterdziestu Świętych Męczenników z Sebasty. Malowidło to było dotychczas jedynie wzmiankowane w obrębie szerszych tematów, a poświęcone freskowi publikacje zdają się powtarzać pewne ogólne informacje na temat m. in. historii czy kultu tychże świętych. Kompozycja z kościoła świętych Piotra i Pawła wciąż nie jest jednoznacznie datowane. Kwestia przynależności stylowej dzieła również pozostaje nierozwiązana. Głównym obiektem zainteresowań tejże pracy będzie więc kwestia identyfikacji ikonograficznej malowidła, problematyka jego stylu oraz data powstania dzieła. Zgromadzony w niniejszej pracy kompleksowy stan badań, dotyczący związanych z freskiem zagadnień oraz przywołanie trwającej od początku XXI wieku intensywnej debaty naukowej, obejmującej kwestie wezwania, przynależności wyznaniowej oraz datowania kościoła świętych Piotra i Pawła, pozwoli czytelnikowi zobaczyć podjęte tu rozważania w odpowiednim kontekście. Pogłębione analizy dekoracji malarskiej kościoła stanowić mają próbę udzielenia odpowiedzi na niektóre z nurtujących badaczy pytań. Z ujętych w pracy rozważań wynika kilka zasadniczych wniosków. Po pierwsze, temat malowidła z kościoła świętych Piotra i Pawła w Famaguście nie może być w jednoznaczny sposób zidentyfikowany. Najprawdopodobniej mamy tu do czynienia z przedstawieniem Czterdziestu Świętych Męczenników z Sebasty lub epizodem wyobrażającym Męki piekielne, stanowiącym fragment niezachowanej sceny Sądu Ostatecznego. Cechy formalne malowidła pozwalają na uznanie go za dzieło sztuki późnobizantyńskiej, ukształtowane w stylu paleologowskim. Ikonograficzna i stylistyczna zależność od kompozycji z terenów Królestwa i Carstwa Serbii, czas powstania samego kościoła świętych Piotra i Pawła, a także pewne związki z warsztatem pracującym przy dekoracji innych kościołów Famagusty, pozwalają na umieszczenie daty powstania malowidła w II poł. XIV w., względnie IV ćw. tegoż stulecia.

This paper is intended to be the first monograph of the painted decoration of the Church of Saints Peter and Paul in Famagusta in which the best-preserved and most interesting element is a fresco depicting a group of men, identified in the literature as the representation of the Forty Martyrs of Sebaste. This painting has so far only been mentioned within broader topics, and the publications devoted to the fresco seem to repeat some general information on, among others, history or cult of these saints. The composition of the church of Saints Peter and Paul is still not unequivocally dated. The issue of the style, to which the fresco belongs also remains unresolved. The main interest of this work will therefore be the issue of the iconographic identification of the painting, its style and the date of its creation. The comprehensive state of research on the fresco-related issues presented in this work and the recall of the intense scientific debate that has been taking place since the beginning of the 21st century, covering the issues of confession, denominational affiliation and dating of the Church of Saints Peter and Paul, will allow the reader to see the considerations taken here in the adequate context. The in-depth analysis of the painted decoration of the church are intended to attempt to answer some of the questions bothering researchers. Several main conclusions can be drawn from the considerations included in the paper. First, the topic of the painting from the Church of Saints Peter and Paul in Famagusta cannot be clearly identified. Most likely, we are dealing here with a depiction of the Forty Martyrs of Sebaste or an episode depicting the Torments of the Damned, being a fragment of an unpreserved scene of the Last Judgment. The formal features of the painting allow to be considered as a work of late Byzantine art, shaped in the Palaiologan style. The iconographic and stylistic dependence on the compositions from the territory of the Kingdom and Tsardom of Serbia, the time when the church of Saints Peter and Paul was founded, as well as some relations with the workshop working on the decoration of other churches of Famagusta, allow the date of creation of the painting to be placed in the second half of the 14th century, possibly the 4th quarter of the same century.