Zegar biologiczny a współczesne społeczeństwa - zjawisko społecznego jet-lagu

Rytm okołodobowy jest głównym rytmem biologicznym jakiemu podlega człowiek. Synchronizacja rytmu okołodobowego, przebiega za pośrednictwem dawców czasu, których sygnały są odbierane i przetwarzane przez zegar biologiczny. Postęp technologiczny i przemiany społeczne zakwestionowały pozycję najsilniejszego dawcy czasu, czyli światła słonecznego. Prowadzi to do zaburzeń rytmu okołodobowego. Przyczyną jest głównie obecność sztucznego światła i zmniejszona ekspozycja na naturalne światło. Charakterystyczna dla XXI wieku jest rozbieżność między zegarem społecznym a biologicznym. Prowadzi to do wystąpienia społecznego jet lagu (SJL). Zjawisko to jest bezpośrednio związanie ze społeczną organizacją życia i pojęciem chronotypu – zmienności rytmu okołodobowego. Szczególnie narażeni na wystąpienie SJL są uczniowie szkół oraz pracownicy zmianowi, lecz zjawisko może wystąpić u każdego. Konsekwencje SJL obejmują wiele obszarów. Społeczny jet lag przyczynia do obniżenia dobrostanu, otyłości, chorób metabolicznych, zaburzeń nastroju czy depresji. Do tej pory nie znaleziono skutecznej metody zapobiegania i zmniejszania SJL. Złagodzenie zjawiska obejmuje przede wszystkim zwiększanie świadomości i kompromisy między indywidualnymi preferencjami a społeczną organizacją dnia.

Circadian rhythm is a major biological rhythm that occurs in human body. The rhythm is synchronized by cues of time givers which are detected and processed by the biological clock. Technological advances and social changes deflated the role of the strongest time giver – the sunlight. This leads to a disruption of the circadian rhythm. It is mainly caused by artificial light and less exposure to the sunlight. The twenty-first century has brought new challenges to the biological clock. One of them is a misalignment between the social and biological clock. That discrepancy guides into a development of social jet lag (SJL). This phenomenon is directly linked with a social daytime schedule and chronotype – individual differences of circadian rhythm. While everyone can be affected by this issue, shift workers and student are most prone to suffer from SJL. Social jet lag impacts many aspects of life. It brings a decrease in general well-being and plays part in developing obesity, metabolic diseases, mood disorders or depression. An effective method of dealing with social jet lag hasn’t been found. Essentially, it is important to raise awareness of social jet lag in society and to look out for solutions in softening social life schedule.