Wychowanie społeczne w myśli konserwatywnej w Polsce 1945-1962

The end of World War II involved, among other things, new scientific considerations in the field of pedagogy. One area of interest was social education. In Poland in the period 1945-1962 two main concepts developed: first, a dominant, materialistic, communist-inspired ideology, and second, a concept inspired by conservative thought and Catholic assumptions that developed outside the mainstream of reflections on education. The aim of the article is to present the threads relating to social education, which appeared after 1945 in the work of representatives of Polish pedagogical thought functioning outside the main socialist paradigm. I focus on the conservative thought with the most oppositional potential in Poland, which was presented at that time mainly by Catholic-oriented educators. On the basis of primary source analysis, I draw attention to the issues that arise in this area: social virtues, family education and preparation for marital and parental roles, as well as national, state, and political education.

Koniec II wojny światowej wiązał się m.in. z podjęciem na nowo naukowych rozważań w zakresie pedagogiki. Jednym z obszarów zainteresowań było wychowanie społeczne. W Polsce okresu 1945-1962 rozwijały się głównie dwie jego koncepcje: dominująca, materialistyczna, zanurzona w narzucanej ideologii komunistycznej, oraz nawiązująca do myśli konserwatywnej i założeniowości katolickiej, rozwijana poza głównym nurtem rozważań o wychowaniu. Celem artykułu jest przedstawienie wątków odnoszących się do wychowania społecznego, jakie po 1945 roku pojawiały się w twórczości przedstawicieli polskiej myśli pedagogicznej funkcjonującej poza głównym socjalistycznym paradygmatem. Skupiam się na mającej największy potencjał opozycyjny myśli o rodowodzie konserwatywnym, którą w Polsce prezentowali w tym czasie głównie pedagodzy powiązani z orientacją katolicką. Na podstawie analizy tekstów źródłowych zwracam uwagę na pojawiające się w tym obszarze kwestie: cnót społecznych, wychowania rodzinnego i przygotowania do ról małżeńsko-rodzicielskich, wychowania narodowego, państwowego oraz politycznego.