The thesis refers to the means of expressing emotions, feelings, moods and attitudes in predicative phraseologisms with a 'blood' lexem. The author highlights general mechanisms which rule these group of phraseologisms. The cognitive methodology has been used in this survey. The philosophical and theoretical basis are based on Lakoff and Johnson's works ("Metaphors In Our Lives", Warszawa 1988) and cognitive grammar textbooks (Taylor "Cognitive Grammar", Kraków 2002; Tabakowska "Cognitive Basis of Language And Linguistics", Kraków 2001). This method of analysis broadens the use of corpus survey in order to test how the idioms in texts work. In the test the Narodowy Korpus Języka Polskiego was used, available on the webpage: NKJP, http://chopin.ipipan.waw.pl/poliqarp/poliqarp.php?context=0.The thesis brings together two fields of knowledge: linguistics and psychology which complement one another. Therefore, psychology plays a good deal in the work. In the first chapters the author explained what emotions are, their characteristics, how many of them exist, what differ one emotion from the other and how they can be classified. Afterwards, the concepts related to the term „emotion” were discussed, and their functioning in psychology and lingustics. Following Anna Pajdzińska (How Do We Speak About the Feelings? Through the Idioms Analysis To the Linguistic Vision Of the World [in:] J. Bartmiński (red.), The Linguistic Vision Of the World, Lublin 2004) the precedent term, „inner experience”, for all of them was chosen. Then, the character of the lexems which call these experiences were discussed. For better understanding how the names of inner experiences are created and what is behind the names, the theories of emotion's arising had been brought up. One of them, the theory of emotions as interpretative schemas by Schweder (You Are Not Ill , You Have Just Fallen In Love” - Emotion As a System Of Interpretation [in:] Nature of Emotions. Basic Problems, red. P. Ekman and R. J. Davidson, Gdańsk 1998).Morover, Wierzbicka's theory of elementary semantic units had been mentioned. The constraints to the theory had been disregarded, as they are widely represented in the literature and confined only to the reflections of the author of the thesis.Then, the way of understanding the „blood” lexem formely and today and the analysis of chosen idioms in cognitive methodology had been made. Every idiom had been divided into variants, the analysis of every variant had been convied and grouped according to I. Nowakowska-Kempna's feelings classification. It was proved that the chosen idioms belong to four groups: anger, fear, pride and worry, and the most numerous was the first one. However, text corpus survey had shown that syntactic sequences with the „blood” lexem and predicat are conceptualized not only as the four inner experiences, mentioned above. The last two chapters include conclusions and methodological remarks.
Niniejsza praca dotyczy sposobów wyrażania emocji, uczuć, nastrojów i postaw w związkach frazeologicznych predykatywnych zawierających leksem 'krew'. Poprzez analizę poszczególnych wyrażeń autorka stara się wyodrębnić ogólne mechanizmy rządzące tą grupą frazeologizmów. Metodą badawczą zastosowaną w pracy jest metodologia kognitywna, a bazą filozoficzno-teoretyczną stanowią prace Lakoffa i Johnsona ("Metafory w naszym życiu", Warszawa 1988) oraz podręczniki do gramatyki kognitywnej Taylora ("Gramatyka kognitywna", Kraków 2002) oraz Tabakowskiej ("Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa", Kraków 2001). Ten sposób analizy poszerza zastosowanie badania korpusowego, aby sprawdzić w jaki sposób związki frazeologiczne zanotowane w najnowszym słowniku frazeologicznym PWN funkcjonują w tekstach. W badaniu tym wykorzystano Narodowy Korpus Języka Polskiego dostępny na stronie internetowej: NKJP, http://chopin.ipipan.waw.pl/poliqarp/poliqarp.php?context=0. Niniejsza praca łączy dwie dziedziny wiedzy: językoznawstwo i psychologię, które wzajemnie się uzupełniają; z tego względu dużo miejsca poświęcono zagadnieniom psychologicznym. W pierwszych rozdziałach wyjaśniono czym są emocje, co je charakteryzuje, ile ich jest, co odróżnia jedne emocje od innych i w jaki sposób są one klasyfikowane. Następnie omówiono pojęcia związane z terminem „emocja” oraz ich funkcjonowanie na gruncie psychologicznym i językoznawczym, przyjmując za Anną Pajdzińską ("Jak mówimy o uczuciach? Poprzez analizę frazeologizmów do językowego obrazu świata" [w:] J. Bartmiński (red.), "Językowy obraz świata", Lublin 2004) termin dla nich nadrzędny, tj „przeżycie wewnętrzne”. Następnie rozważono charakter leksemów, które nazywają te przeżycia. Dla lepszego zobrazowania tego, w jaki sposób powstają nazwy przeżyć wewnętrznych i co się za nimi może kryć, przytoczono teorie dotyczące powstawania emocji, z których najbardziej interesującą, bo godzącą stanowiska psychologiczne z językoznawczymi jest teoria przeżyć wewnętrznych jako schematów interpretacyjnych Shwedera („Nie jesteś chory, tylko się zakochałeś” - emocja jako system interpretacji [w:] "Natura emocji. Podstawowe zagadnienia", pod red. P. Ekmana i R. J. Davidsona, Gdańsk 1998). Wspomniano też o koncepcji elementarnych jednostek semantycznych Wierzbickiej, za pomocą których eksplikowała ona emocje na przykład w takich pracach, jak „Kocha, lubi, szanuje...” (Warszawa 1971) czy „Semantyka”. Pominięto kierowane pod adresem tej teorii zarzuty, które są szeroko reprezentowane w literaturze przedmiotu, ograniczając się w zasadzie do własnych refleksji na ten temat. W dalszej części zaprezentowano sposób rozumienia leksemu „krew” dziś i dawniej, a następnie dokonano analizy wybranych związków frazeologicznych metodą kognitywną. Każdy związek frazeologiczny podzielono na warianty, a po przeprowadzeniu analizy pogrupowano według klasyfikacji uczuć I. Nowakowskiej-Kempnej. Dowiedziono, że związki te należą do czterech grup: gniewu, strachu, dumy i zmartwienia, z czego najliczniejsza jest grupa pierwsza. Przeprowadzone następnie badanie korpusowe dowiodło, iż ciągi wyrazów z leksemem „krew” i predykatem konceptualizowane są nie tylko jako te cztery przeżycia wewnętrzne. Ostatnie dwa rozdziały zawierają wnioski i uwagi metodologiczne.
