Matki, córki, przyjaciółki - kobiece doświadczenie obozów i Zagłady (świadectwa i literackie ujęcia)

Tematem niniejszej pracy jest przedstawienie wojennych i powojennych narracji kobiet dotyczących kształtujących się między nimi związków, podczas wojny i po jej zakończeniu. W rozważaniach omówiono kobiece doświadczenie obozu i Zagłady. Interpretacji w przedstawionej pracy zostają poddane zarówno świadectwa, jak i literackie ujęcia. W pierwszym rozdziale opisano zawierane kobiece relacje, traktowane jako strategie przetrwania w obozach koncentracyjnych na Majdanku i Auschwitz-Birkenau. Wykorzystano tu świadectwa Haliny Birenbaum "Nadzieja umiera ostatnia" oraz Danuty Brzosko-Mędryk "Niebo bez ptaków". W strategiach przetrwania ukazanych z dwóch różnych perspektyw, wskazano na rozbieżności i punkty wspólne. Następny rozdział to omówienie dyskutowanej przez krytykę literacką kwestii niejednoznacznego wymiaru przyjaźni między dwoma współwięźniarkami w powieści Zofii Romanowiczowej "Przejście przez Morze Czerwone" oraz jej znaczeniu w życiu bohaterek po wyzwoleniu z lagru. W ostatnim rozdziale zajęto się problematyką traumy doznanej w czasie wojny przez matki oraz jej konsekwencjami, także dla życia ich córek. Analiza została przeprowadzona na podstawie książek publikowanych przez reprezentantki drugiego pokolenia i miała na celu porównanie różnie obrazowanych relacji matczyno-córczynych. Omawiane utwory to Ruth Klüger "Żyć dalej", która przeżyła pobyt w dwóch obozach razem z matką oraz polskie narracje postpamięciowe: "Rodzinna historia lęku" Agaty Tuszyńskiej, "Utwór o Matce i Ojczyźnie" Bożeny Keff, "Frascati" Ewy Kuryluk oraz "Włoskie szpilki" Magdaleny Tulli. Analiza została poparta opracowaniami badaczek feministycznych zajmujących się literaturą kobiecą w kontekście Zagłady, a także badaniami nad doświadczeniem obozów koncentracyjnych i posttraumą.

The theme of this paper is to present women's wartime and postwar narratives of the relationships formed between them during and after the war. It discusses women's experience of the camp and the Holocaust. Both testimonies and literary representations are interpreted. The first chapter describes women's relations treated as survival strategies in concentration camps at Majdanek and Auschwitz-Birkenau. Testimonies of Halina Birenbaum "Nadzieja umiera ostatnia" and Danuta Brzosko-Mędryk "Niebo bez ptaków" were used here. The survival strategies presented from two different perspectives show divergences and common points. The next chapter discusses the issue, debated by literary critics, of the ambiguous dimension of friendship between two co-prisoners in Zofia Romanowiczowa's novel "Przejście przez Morze Czerwone" and its meaning in the lives of the heroines after their liberation from the camp. The last chapter deals with the issue of trauma experienced by mothers during the war and its consequences, also for the lives of their daughters. The analysis was based on books published by representatives of the second generation and aimed at comparing various depictions of mother-daughter relations. Discussed works are "Żyć dalej" by Ruth Klüger, who survived her stay in two camps together with her mother, and Polish post-memory narratives: Agata Tuszyńska's "Rodzinna historia lęku", Bożena Keff's "Utwór o Matce i Ojczyźnie", Ewa Kuryluk's "Frascati", and Magdalena Tulli's "Włoskie szpilki". The analysis is supported by studies of feminist scholars working on women's literature in the context of the Holocaust, as well as research on the experience of concentration camps and posttrauma.