Trial as a spectacle : performative dimension of the cases of Danuta Siedzikówna, Wiktoria Rudnicka, Antonina Dziwisz and Olga Hepnarová

Autorka wykorzystuje teorię performansu Richarda Schechnera, rozpoznania Michela Foucault z Nadzorować i karać oraz kategorię "kozła ofiarnego" Rene Girarda jako ramę teoretyczną czterech case studies. Analiza dwóch rzeczywistych (Danuta "Inka" Siedzikówna, Olga Hepnarová) i dwóch fikcyjnych (Wiktoria "Ruda" Rudnicka - Czas honoru, Antonina Dziwisz - Przesłuchanie) postaci koncentruje się wokół motywu przewodniego szkicu: procesu jako widowiska (ze szczególnym uwzględnieniem tzw. procesów pokazowych). Kontekstu historycznego dostarcza charakterystyka mechanizmów działania władzy specyficznych dla Polski epoki stalinowskiej oraz Czechosłowacji lat 1973-1975. Posługując się wybranymi tekstami kultury - spektakl teatru telewizji, serial, film, powieść, biografia – autorka prezentuje podobieństwa i różnice w postawach postaci, analizuje oparte na strachu i przemocy relacje jednostka-władza, jednostka-społeczeństwo. Odwołuje się także do retoryki winy i kary, omawia strategie propagandy i metody represji. Wreszcie: akcentuje znaczenie konkretnych aktów performatywnych jako gestów oporu oraz prób zachowania tożsamości.

The author uses Richard Schechner’s performance theory, Michel Foucault’s remarks from Discipline and Punish and Rene Girard’s category of "scapegoat" as a theoretical frame for four case studies. The analysis of two real (Danuta "Inka" Siedzikówna, Olga Hepnarova) and two fictional (Wiktoria "Ruda" Rudnicka from Days of Honour, Antonina Dziwisz from Interrogation) characters centers on the paper’s leitmotiv: trial as a spectacle (with particular emphasis on show trials). Historical context is provided by the characteristics of mechanisms of power specific for the Stalinist era in Poland and for Czechoslovakia between 1973 and 1975. Using selected texts of culture - television play, tv series, movie, novel and biography - the author presents similarities and differences in the characters’ attitude and analyses based on fear and violence relations between the individual and the authority, the individual and the society. She also invokes the rhetoric of guilt and punishment, discusses the strategies of propaganda and methods of repression. Finally, she emphasizes the meaning of particular performative acts as gestures of resistance and ways of preserving identity.