Myśleć z kamieniami : usytuowane poznanie jako strategia dekolonizacji natury w antropocenie

This article outlines the perspective of creating a model of affective, embodied, and situated knowledge in relationship with stones. It presents an alternative for the modern epistemological paradigm stating that a researcher creates objective knowledge about the world by studying it from a distance. The new model seems especially important in the context of the Anthropocene - the new epoch in the history of Earth in which human impact becomes the dominant geological and meteorological factor. In this context, thinking-with stones is a strategy of nature decolonization that helps to reveal ecologically harmful practices of Western capitalism and global socio-economic inequalities, and to create ways of thinking about the world that question the binary opposition. Analyzing the documentary film The Magic Mountain by Eitan Efrat and Daniel Mann in the light of the newest posthumanist and decolonial theories, the author discusses three aspects of thinking-with stones: it allows us to register a non-human agency, creates a specific approach to care, and offers a new affective access mode to the future of our planet.

Niniejszy artykuł zarysowuje perspektywę stworzenia modelu afektywnego, ucieleśnionego i sytuowanego poznania w relacji z kamieniami. Prezentuje on alternatywę dla nowoczesnego paradygmatu epistemologicznego, zgodnie z którym osoba badająca wytwarza obiektywną wiedzę o świecie, badając go z chłodnego dystansu. Nowy model jest istotny zwłaszcza w kontekście antropocenu, czyli kolejnej epoki w dziejach Ziemi, w której człowiek staje się dominującym czynnikiem geologicznym i meteorologicznym. W tym kontekście myślenie z kamieniami stanowi strategię dekolonizacji natury, która służy ujawnieniu związków między szkodliwymi ekologicznie praktykami zachodniego kapitalizmu i globalnymi nierównościami społeczno-ekonomicznymi oraz tworzeniu takich sposobów myślenia o świecie, które kwestionują binarną opozycję. Analizując film dokumentalny Czarodziejska góra Eitana Efrata i Daniela Manna w kontekście najnowszych teorii posthumanistycznych i dekolonialnych, autor omawia trzy aspekty myślenia z kamieniami, które pozwala rejestrować sprawczość nie-ludzi, wytwarza specyficzne podejście do troski i oferuje nowy afektywny tryb dostępu do przeszłości naszej planet