Kłopoty z emancypacją. Kwestia ludowości w twórczości Andrzeja Wajdy

Celem niniejszej pracy jest krytyczna analiza twórczości Andrzeja Wajdy w kontekście jej związków z wątkami ludowymi. Autorka stara się zbadać filmografię inteligenckiego twórcy w perspektywie obecnych w niej chłopskich i robotniczych motywów oraz ich potencjalnie emancypacyjnego charakteru. Rozważania oparte są w dużej mierze na koncepcji Andrzeja Ledera, zawartej w książce Prześniona rewolucja. Ćwiczenia z logiki historycznej. Terminy imaginarium, pole symboliczne i fantazmat użyte są w celu opisania relacji i mechanizmów międzyklasowych występujących w filmach Andrzeja Wajdy. Omawianymi dziełami są kolejno: Popioły (1965), Brzezina (1970), Wesele (1972), Ziemia obiecana (1975), Człowiek z marmuru (1976), Człowiek z żelaza (1981), Pan Tadeusz (1999), Katyń (2007), Wałęsa. Człowiek z nadziei (2013). Autorka poszukuje w powyższych pozycjach filmowych wątków ludowych i podejmuje próbę ich analizy. Wysnute wnioski dotyczą obecności lub braku emancypacyjnego charakteru wskazanych treści. Twórczość Andrzeja Wajdy bogata jest w ludowe konteksty i ujmuje je w zróżnicowany sposób. Produkcje powstałe przed rokiem 1980 cechuje postępowość i otwartość na sprawy chłopsko-robotnicze, natomiast projekty nakręcone w późniejszych latach pracy reżyserskiej ukazują nieco bardziej zdystansowany stosunek do ludowości, podkreślając nierówność i hierarchiczność społeczną.

The aim of this dissertation is to analyse folk motives in Andrzej Wajda’s work. Author discusses emancipatory perspective of peasant and working threads in intellectual director’s films. This work uses conceptual framework created by Andrzej Leder in his book Prześniona rewolucja. Ćwiczenia z logiki historycznej. Terms like social imaginary, symbolic field and phantasm are employed for descriptive causes, explaining social relations and mechanisms. Research involves films: Popioły (1965), Brzezina (1970), Wesele (1972), Ziemia obiecana (1975), Człowiek z marmuru (1976), Człowiek z żelaza (1981), Pan Tadeusz (1999), Katyń (2007), Wałęsa. Człowiek z nadziei (2013). The author touches folk motives in this productions and tries to analyse their emancipatory complexion. Andrzej Wajda’s work creates diverse image of considered case. Projects produced before 1980 embraces liberal and bold vision for lower-class’ issues. Films realised after that proves distance for the topic, creating feeling of division and misunderstanding.