The author of this dissertation drawing inspiration from the myth of Pygmalion and the statue of Galatea, explores the portrayal of women in the film universe created by Carlos Saura. Seeing, however, that the Spanish director’s prolific work includes a number of vastly different films, she narrows her focus to the productions featuring Geraldine Chaplin. As most of them were made during Spain’s Francoist regime, rooted deeply as it was in patriarchal values, the author is interested in how female characters are fashioned from a stock set of preconceptions, cultural stereotypes and symbols surrounding womanhood, often harmful and reducing them to mere objects. A very useful approach proposed by Agnieszka Gromkowska-Melosik to explore this aspect is the ‘dispersions and crystallisations’ method, which affords various perspectives on the female characters, but also helps regard them against the wider backdrop of all fellow women ensnared in the oppressive system. Similarly to what Alicja Helman does in her monograph study of Carlos Saura, the author of this dissertation approaches her subject matter in a contextual manner. What she considers an essential lead is the recurring topos of theatrum mundi in the filmmaker’s work, through which games played between his protagonists are elucidated using theatrical metaphors. They lay bare the acute disparity between the male and female worlds, but also the helplessness with which the female characters view their situation, dooming them to the exhausting role playing forced upon them by male companions. The author points out that women are constantly created by men as beautiful, eye-pleasing objects, to be moulded and shaped according to their cherished fantasies. Manhood as depicted in the Spanish director’s films, usually of a toxic variety, is seen however as a synecdoche of all oppressive systems. Also the women called ‘guards of the patriarchal system’ are viewed through a similar lens. The contemporary look at the stories of protagonists of Carlos Saura’s films leads to the conclusion that cultural stereotypes are harmful to both women and men, which is why the author seeks to highlight the significance of mutual awareness and an effort to form a critical distance towards entrenched paradigms.
Autorka niniejszej pracy, inspirując się mitem o Galatei i Pigmalionie, nakreśla portrety kobiet w filmowym uniwersum Carlosa Saury. Ze względu jednak na fakt, iż hiszpański reżyser zgromadził w swoim dorobku kilkadziesiąt, nazbyt różniących się od siebie, filmów, jej wybór został ograniczony do dzieł z udziałem Geraldine Chaplin. W głównej mierze powstawały one w okresie frankistowskiego reżimu, mocno zakorzenionego w patriarchalnych wartościach, stąd też autorkę interesuje aspekt stwarzania kobiety przez pryzmat utrwalonych w kulturze – nierzadko krzywdzących i uprzedmiotawiających – wyobrażeń, stereotypów i symboli dotyczących kobiecości. W tym celu niezwykle pomocna staje się zasugerowana przez Agnieszkę Gromkowską-Melosik metoda „rozproszeń i krystalizacji”, która pozwoliła przyjrzeć się bohaterkom nie tylko z różnych perspektyw, lecz także zinterpretować ich sylwetki w odniesieniu do ogółu kobiet uwikłanych w opresyjny system. Podobnie, jak czyni to Alicja Helman w napisanej przez siebie monografii Saury, autorka rozpatruje interesujące ją obszary w sposób kontekstowy. Za jeden z najbardziej znaczących uznaje, nieustannie powracający w twórczości reżysera, topos theatrum mundi, za którego pośrednictwem, stosując metaforykę teatralną, objaśnia prowadzone między bohaterami gry. Obnażają one bowiem nie tylko dojmujące dysproporcje pomiędzy światem kobiet i mężczyzn, lecz także niemoc bohaterek wobec ich sytuacji, która skazuje je na wyczerpujące odgrywanie roli, jaka została narzucona przez towarzyszących im partnerów. Autorka wskazuje również na to, że kobiety są przez nich nieustannie stwarzane jako piękne, cieszące oko przedmioty, które można modelować i przystrajać według upragnionych fantazji. Zaprezentowana, najczęściej toksyczna, męskość w filmach reżysera odczytywana jest jednak jako synekdocha opresyjnych systemów. W podobnej optyce zostają również przedstawione bohaterki nazwane „strażniczkami patriarchatu”. Współczesne spojrzenie na historie protagonistów w twórczości reżysera prowadzi do konstatacji, iż kulturowe uwarunkowania krzywdzą zarówno kobiety, jak i mężczyzn, dlatego autorka stara się zwrócić uwagę na istotę obopólnej świadomości i ukonstytuowanie krytycznego dystansu wobec wykutych paradygmatów.
