Niniejsza praca magisterska podejmuje temat problematyki tzw. „gospodarki współpracy” (collaborative economy/sharing economy) w Unii Europejskiej z perspektywy zrównoważonego rozwoju. Począwszy od prostej idei opartej na wynajmowaniu, wypożyczaniu, odsprzedawaniu lub wymianie niewykorzystanych zasobów (tj. narzędzi, przestrzeni, czasu czy umiejętności), gospodarka współpracy stała się nowatorskim i innowacyjnym sektorem gospodarki, który całkowicie zrewolucjonizował tradycyjne rynki oraz znacząco wpłynął na preferencje konsumentów oraz ich styl życia. Po dwóch dekadach dynamicznego rozwoju, gospodarka współpracy obejmuje obecnie szeroki wachlarz modeli biznesowych, które różnią się pod względem reprezentowanych wartości, zasobów technologicznych, wielkości i prawnych form działania. To rewolucyjne zjawisko społeczno-gospodarcze stało się w ostatnich latach szeroko dyskutowanym tematem debat medialnych i akademickich. Podczas gdy zwolennicy gospodarki współpracy wierzą, że ten innowacyjny sektor stanowi obiecującą szansę dla indywidualnego aktywizmu, zrównoważonego rozwoju i postępu ekologicznego, przeciwnicy uważają, że jest to wyidealizowana, niskokosztowa gospodarka o destrukcyjnym wpływie na środowisko i kulturę pracy. Szczególnie kontrowersyjna jest ocena działalności platform współpracy, a dokładnie tego czy powinny one być postrzegane jako nastawione na zysk korporacje, które ukrywają swój destrukcyjny model biznesowy za marketingowymi sloganami ekologicznymi, czy też jako pionierzy w przekształcaniu komercyjnych modeli biznesowych w modele zrównoważone i przyjazne dla środowiska. Celem pracy jest ocena wpływu platform współpracy na ekonomię, społeczeństwo i środowisko, a także przedstawienie szeregu złożonych wyzwań regulacyjnych w wielu obszarach prawnych, w tym m. in. niejasnego statusu zatrudnienia pracowników, egzekwowania podatków, przepisów antydyskryminacyjnych, prywatności danych, cyberbezpieczeństwa, dostępu do rynku i nieuczciwej konkurencji. Biorąc pod uwagę, że zrównoważony rozwój stał się jednym z najważniejszych priorytetów UE, niezwykle istotne jest opracowanie takich ram prawnych, które zapewnią, że platformy współpracy będą działać w sposób zrównoważony i efektywny. Stąd też głównym celem badawczym niniejszej pracy jest wypracowanie możliwie optymalnego i efektywnego modelu regulacji gospodarki współpracy w Unii Europejskiej z perspektywy zrównoważonego rozwoju. Osiągnięcie tego celu może pomóc w uwolnieniu potencjału wzrostu całej gospodarki poprzez tworzenie nowych miejsc pracy oraz zminimalizowanie szkodliwego wpływu platform współpracy na środowisko i tradycyjne rynki. Do zbadania postaw i regulacji prawnych wobec platform gospodarki współpracy, wypracowanych przez Unię Europejską i jej państwa członkowskie, a także przez Wielką Brytanię, zastosowano podejście prawno-dogmatyczne. Metody wykorzystane w tym badaniu to analiza aktów prawnych, międzynarodowe stadium porównawcze, analiza interdyscyplinarna, studium przypadku i krytyka literacka. Literatura analizowana na potrzeby niniejszej pracy obejmuje publikacje akademickie na temat gospodarki współpracy (książki, rozdziały w książkach, artykuły w czasopismach, publikacje internetowe), raporty organizacji pozarządowych i przedsiębiorstw prywatnych, a także wiadomości przedstawiane w mediach internetowych i prasie. Zgodnie z wiedzą Autorki, przed podjęciem tej pracy nie opublikowano żadnych dzieł naukowych, które koncentrowałyby się na ocenie sektora gospodarki współpracy w UE z perspektywy zrównoważonego rozwoju. Autorka ma nadzieję, że to świeże spojrzenie przyczyni się do rozwoju debaty na temat przyszłości platform współpracy oraz dostarczy praktycznych rozwiązań i rekomendacji dla ustawodawcy UE w dziedzinie, w której badania i praktyka zawodowa często wydają się być rozbieżne.
This thesis addresses the issue of the collaborative economy in the European Union from the perspective of sustainable development. From the simple idea of renting, lending, reselling, or swapping underutilized resources (e.g. tools, space, time, and skills), the collaborative economy developed into a complex, novel, and innovative economic sector which has completely revolutionized traditional markets and shifted consumer preferences and lifestyles. Today’s collaborative economy consists of a wide array of business models which vary significantly in their ideological roots, values, technological resources, size, and legal forms. This multifaceted socioeconomic phenomenon has become a subject of fierce debate in both media and academic discourses. While supporters of the collaborative economy firmly believe that it is a promising opportunity for individual activism, sustainable development and environmental progress, opponents call it a misleading mystification of an unruly and unjustly idealized “low cost” access economy. Whether collaborative platforms should be seen as profit-driven corporations which hide their disruptive business model under greenwashing slogans, or as pioneers in transforming commercial business models into sustainable and environmentally friendly companies, is highly disputed. This thesis aims to assess the economic, social, and environmental costs and benefits of collaborative platforms, as well as address a series of complex regulatory challenges in a number of areas, including, inter alia, unclear employment status of workers, tax enforcement, anti-discriminatory rules, data privacy, cyber security, market access, and unfair competition. Given that sustainability has become one of the top priorities of the EU, it is vitally important to develop optimal legal framework to ensure that collaborative platforms operate in the EU in the most sustainable, inclusive, and effective manner. Therefore, the main research objective of this thesis is to find the best hypothetical model for regulating the collaborative economy in the EU in order to mitigate disruptive socio-environmental impacts. Achieving this goal unlocks growth potential for the entire economy by creating jobs, prosperity, and commonwealth in the EU, as well as by minimizing the detrimental impact of collaborative platforms on the environment and traditional markets. This thesis encompasses a doctrinal legal-dogmatic approach, as it the examines various regulatory approaches to collaborative economy platforms adopted by the European Union and its Member States, as well as by the United Kingdom. The methods applied in this research include black letter law analysis, international comparative research, cross-disciplinary analysis, case study, and literary criticism. The literature examined for this paper contains academic publications on collaborative economy (books, chapters in books, articles in journals, online publications), reports of nongovernmental organisations and private companies, as well as printed and online media news. To the best of the Author’s knowledge, prior to the publication of this work, there have been no published papers that focus on the evaluation of the collaborative economy sector in the EU from the standpoint of sustainable development. The Author hopes that this fresh perspective shall contribute to the lively debate on the future of collaborative platforms and provide feasible solutions and recommendations for EU legislator in a field in which research and professional practice frequently seem to be disconnected.
