This master’s thesis is a comparative analysis of two Polish translations of the novel All Quiet on the Western Front by Erich Maria Remarque. The first one is from the year 1930 and its author is Stefan Napierski. The other one by Ryszard Wojnakowski is from the year 2010. In my thesis I complexly analyse the historical and cultural background in Poland and Germany at the time of publishing of the book, its origins, interpretation, and reception as well in the above mentioned countries as worldwide. This constitutes a basis for more research of the purely translational and literary aspects, and so: why was the novel translated anew, what are the differences between the translations, what has the given translator done for the better or worse, which stylistic and literary features the both Polish versions have, to what extent are they equivalent towards the original, etc. What is also important are the proportions between domestication and foreignization in both translations and their evaluation. Some of the hypotheses I advanced at the early stages of my research have turned out not to be exactly correct, e.g. Napierski being more suitable for translating the novel for the fact of being Remarque’s contemporary; another one was that differences between those two versions are caused mostly by the evolution of language. In course of the analysis of all three versions of All Quiet on the Western Front, the research of the corpus and my consultation with Ryszard Wojnakowski I revised those hypotheses. I inferred that the newer translation is better in terms of literariness; it “speaks” with Remarque’s voice while Napierski imposes his own style and language in his translation. Napierski has also turned out not to be more suitable for this translation even though he lived in the same times as Remarque. What he lacked was professionalism and experience. The hypotheses which were (partially or completely) validated are: the influence of the Polish literary tradition on the translator, in this case on Napierski, who for this reason did not write according to the trends of the German literary trend of New Objectivity (Neue Sachlichkeit); another one of the validated hypotheses states that there is more domestication in the older translation. This refers to, for instance, replacing the original German names of characters with their Polish counterparts. Both translations contain footnotes explaining some not particularly understandable cultural nuances for the Polish reader, which I find a great solution.
Die vorliegende Magisterarbait ist eine Vergleichsanalyse von zwei polnischen Übersetzungen und dem Original des Romans Im Westen nichts Neues von Erich Maria Remarque. Die erste Übersetzung stammt aus dem Jahre 1933 und wurde von Stefan Napierski verfasst, die andere wurde 2010 veröffentlicht und ihr Autor ist Ryszard Wojnakowski. In meiner Arbeit analysiere ich den historisch-kulturellen Hintergrund in Polen und in Deutschland zur Zeit der Veröffentlichung des Romans, seine Entstehungsgeschichte, Deutung, und Rezeption in den beiden erwähnten Ländern, sowie auch weltweit. Das bildet eine Basis für weitere Forschungen zu lauter translatorischen und literarischen Aspekten, also: warum wurde der Roman neu übersetzt, worin bestehen die Unterschiede, was hat der jeweilige Übersetzer besser oder schlechter gemacht, welche stilistischen und literarischen Merkmale die beiden polnischen Übersetzungen aufweisen, und inwiefern sie dem Original äquivalent sind, etc. Auch das Gleichgewicht der Domestizierung und Verfremdung in den beiden Übersetzungen und seine Bewertung sind von Bedeutung. Manche Hypothesen, die ich am Anfang meiner Untersuchungen aufstellte, erwiesen sich nicht ganz richtig zu sein, beispielsweise, dass Napierski zu dieser Übersetzung besser taugte, weil er Zeitgenosse Remarques war; oder auch, dass die Unterschiede zwischen den beiden Übersetzungen hauptsächlich von der Evolution der Sprache bedingt sind. Im Laufe meiner Analyse aller drei Versionen, der Forschungen zu dem Korpus und meiner Konsultationen mit Ryszard Wojnakowski revidierte ich diese Hypothesen. Ich schlussfolgerte, dass die neuere Übersetzung in literarischer Hinsicht besser ist – sie „spricht“ mit Remarques Stimme, wobei in der älteren Übersetzung durchsetzt Napierski seinen eigenen Stil und seine eigene Sprache. Obwohl er Remarques Zeitgenosse war, erwies sich Napierski für die Übersetzung von Im Westen nichts Neues nicht besser geeignet zu sein, weil ihm den Professionalismus und Erfahrung fehlte. Die (völlig oder teilweise) bestätigten Hypothesen sind: der Einfluss der polnischen literarischen Tradition auf den Übersetzer, in diesem Fall auf Napierski, der aus diesem Grund nicht völlig übereinstimmend mit den Trends der deutschen Strömung der Neuen Sachlichkeit schrieb; eine andere bestätigte Hypothese ist mehr Domestizierung als Verfremdung in der älteren Übersetzung. Napierski ersetzt z. B. die deutschen Namen mit ihren polnischen Entsprechungen. Die beiden Übersetzungen sind mit Fußnoten versehen, die manche für den polnischen Leser nicht völlig vollziehbaren kulturellen Nuancen erklären. Ich finde diese Lösung sehr gut.
Niniejsza praca magisterska jest analizą porównawczą dwóch polskich tłumaczeń i oryginału powieści Na Zachodzie bez zmian Ericha Marii Remarque‘a. Pierwsze tłumaczenie pochodzi z roku 1930 i wykonał je Stefan Napierski a drugie z 2010 roku i jest autorstwa Ryszarda Wojnakowskiego. Podejmuję się w mojej pracy kompleksowej analizy tła historyczno-kulturowego w Polsce i Niemczech w czasie publikacji książki, jej genezy, rozważań nad jej problematyką i odbiorem zarówno we wspomnianych krajach, jak również na całym świecie. Jest to bazą do dalszych badań nad stroną czysto translatoryczną i literacką, a więc: dlaczego powieść została przetłumaczona ponownie, na czym polegają różnice, co dany tłumacz zrobił lepiej lub gorzej, jakie walory stylistyczne i literackie wykazują obydwie polskie wersje i w jakim stopniu są ekwiwalentne wobec oryginału, etc. Ważne są też proporcje między egzotyzacją i udomowieniem w obu przekładach i ich ocena. Część z hipotez wysuniętych przeze mnie na wczesnym etapie badań okazało się nie być do końca prawdziwymi, np. lepsze przygotowanie do tłumaczenia tej powieści przez Napierskiego, jako współczesnego Remarque’owi; lub to, że różnice między obydwoma tłumaczeniami są spowodowane głównie ewolucją języka. W toku analizy wszystkich trzech wersji „Na Zachodzie bez zmian”, badań nad korpusem i rozmów z Ryszardem Wojnakowskim zrewidowałem te hipotezy. Doszedłem do wniosku, że nowsze tłumaczenie jest lepsze pod względem literackim, niejako mówi głosem Remarque’a, podczas kiedy w starym Napierski forsuje swój styl i swój język. Napierski okazał się również mimo swojej współczesności względem Remarque’a nie być lepiej przygotowanym do przetłumaczenia jego powieści, ponieważ zabrakło mu profesjonalizmu i doświadczenia. Hipotezy, które się (w całości lub częściowo) potwierdziły to: wpływ polskiej tradycji literackiej na tłumacza, w tym wypadku Napierskiego, który z tego powodu nie pisał w zupełności zgodnie z trendami niemieckiego prądu Nowej Rzeczywistości (Neue Sachlichkeit); inna z potwierdzonych hipotez to więcej udomowienia niż egzotyzacji w starszym przekładzie. Napierski używa np. polskich odpowiedników niemieckich imion. Oba tłumaczenia zawierają przypisy wyjaśniające pewne nie do końca zrozumiałe dla polskiego czytelnika niuanse kulturowe, co uważam za bardzo dobre rozwiązanie.
