„Tak mi rozebrali cerkiew / Jakby mi rozebrali świat”. Sacrum and profanum in poetic representations of Lemkivshchyna in the works of Władysław Graban and Jerzy Harasymowicz

Niniejsza praca ma na celu przedstawienie i wyjaśnienie relacji pomiędzy historią Łemków i Łemkowszczyzny czasów po przesiedleniach oraz ich etnicznością a wybranymi aspektami ukazań sacrum i profanum w dotyczącej Łemkowszczyzny poezji Jerzego Harasymowicza oraz poezji Władysława Grabana. W celu udowodnienia, iż wykorzystanie motywów sacrum i profanum w poezji obu twórców stanowi główny środek budujący poetycki obraz Łemkowszczyzny czasów po roku 1947, praca podzielona została na sześć rozdziałów. Pierwsze dwa ujmują syntetycznie historię społeczności łemkowskiej na ziemiach polskich oraz jej literaturę, trzeci przedstawia metodologię badań, czwarty ukazuje znaczenie religii dla Łemków oraz dla tożsamości analizowanych poetów, rozdział piąty to dogłębna analiza przedstawień budowli sakralnych (z największą uwagą skierowaną w stronę cerkwi) jako głównych elementów budujących obraz Łemkowszczyzny. W ostatniej części pracy przedstawione zostały natomiast ukazania Boga i świętych w kontekście historii Łemkowszczyzny drugiej połowy wieku XX w powiązaniu z teoriami etnicyzacji religii i sakralizacji etnosu.

The aim of this paper is to present and explain the relationship between the history of Lemkos and Lemko communities in the period after the resettlement, their ethnicity and selected aspects of the depiction of sacrum and profanum in the Lemko poetry by Jerzy Harasymowicz and Władysław Graban. In order to prove that the use of sacrum and profanum motifs in the works of these poets is the main means of building the poetic image of Lemkivshchyna in the period after 1947, the paper is divided into six chapters. The first two synthesize the history of Lemko community in Poland and its literature, the third presents methodology of the presented research, the fourth shows the importance of religion for Lemkos and for the identity of the analyzed poets, and the fifth chapter is an in-depth analysis of sacral buildings (with most attention directed towards Orthodox churches) as the main elements building the Lemko imagery. The last chapter presents depictions of God and saints in the context of the history of Lemkivshchyna in the second half of the twentieth century, in connection with theories of the ethnicization of religion and the sacralization of ethnos.