Who, whom and for what is rocking? The communicative situation in selected Jewish and Polish-Jewish lullabies from the turn of the 20th century

Celem pracy jest analiza sytuacji komunikacyjnej w wybranych kołysankach żydowskich i polsko-żydowskich z przełomu XIX i XX wieku, przede wszystkim w oparciu o książkę Pieśni zaklęte w dwa języki… O kołysankach polskich, żydowskich i polsko-żydowskich (1864-1939) Anny Jeziorkowskiej-Polakowskiej i antologię Rodzynki z migdałami. Antologia poezji ludowej Żydów polskich Jerzego Ficowskiego. Główne kryterium doboru utworów do poszczególnych rozdziałów stanowi osoba podmiotu mówiącego – kolejno mężczyzna, kobieta i piszące z perspektywy czasu dorosłe dziecko, zaś do najważniejszych kontekstów ich wypowiedzi należą: rola ojca i matki w rodzinie żydowskiej, sposób radzenia sobie z traumatycznymi przeżyciami i nieobecnością partnera, podmiotowość osoby kołyszącej, a także tożsamość narodowa autorów kołysanek. Wnioskiem płynącym z analizy utworów jest zmiana spojrzenia na funkcję kołysanki, która z utworu o banalnej treści przeznaczonego do usypiania dzieci staje się dziełem służącym dorosłym, z wyraźnym nacechowaniem autoterapeutycznym. Określanie sytuacji komunikacyjnej w kołysance wymaga spojrzenia pozaliterackiego, dlatego poza poetologicznymi narzędziami analizy tekstu, w pracy znajdują się także odniesienia do pojęć psychologicznych i muzykologicznych.

The purpose of this thesis is to analyze the communicative situation in selected Jewish and Polish-Jewish lullabies from the turn of the 20th century, based primarily on the book Pieśni zaklęte w dwa języki... O kołysankach polskich, żydowskich i polsko-żydowskich (1864-1939) by Anna Jeziorkowska-Polakowska and the anthology Rodzynki z migdałami. An Anthology of Folk Poetry of Polish Jews by Jerzy Ficowski. The main criterion for the selection of the works for each chapter is a certain persona - successively a man, a woman and an adult child writing in retrospect, while the most important contexts of their statements include the role of the father and mother in the Jewish family, the way of coping with traumatic experiences and the absence of the partner, the subjectivity of the rocking person, and the national identity of the authors of the lullabies. The conclusion to be drawn from the analysis of the works is a change in the view of the function of the lullaby, which from a piece of trivial content intended to put children to sleep becomes a work that serves adults, with a clear self-therapeutic emphasis. Determining the communicative situation in a lullaby requires a non-literary perspective, so in addition to the poetological tools of text analysis, the work also includes references to psychological and musicological concepts.