Celem niniejszej pracy jest zbadanie roli, jaką tłumacze odgrywają w tworzeniu reportaży z regionów dotkniętych konfliktem zbrojnym. Przedmiot analizy stanowią literackie, zagraniczne reportaże wojenne, m.in. autorstwa Wojciecha Jagielskiego, Pawła Smoleńskiego, Mariusza Zawadzkiego, Jeana Hatzfelda, Anny Wojtachy i innych, a także materiały prasowe, raporty i wywiady związane z tematyką pracy. Analizy uzupełniam rozmowami z przedstawicielami mediów, którzy mieli okazję zbierać materiały do swoich reportaży w związku z toczącą się wojną. Metodologiczny układ odniesienia prezentowanych rozważań wyznaczają zarówno teorie literaturoznawcze, na przykład ustalenia dotyczące hybrydycznośc reportażu literackiego formułowane przez Ewę Żyrek-Horodyską, badania Kazimierz Wolnego-Zmorzyńskiego nad typologią reportażu czy rozważania Andrzeja Kaliszewskiego nad reportażem wojennym. Sięgam też do medioznawczych badań nad rolą fiksera zaproponowanych przez badaczy zagranicznych: Jerry’ego Palmera, Victorię Fontan, Coleen Murrell oraz kulturowo-literaturoznawczych koncepcji przekładu opracowanych przez Lawrence’a Venutiego czy Monę Baker (koncept niewidzialności tłumacza). W mojej pracy staram się odpowiedzieć między innymi na następujące pytania dotyczące tłumaczy: 1) kim są tłumacze pracujący z dziennikarzami w regionach wojny 2) jakie są ich tłumaczeniowe i pozatłumaczeniowe zadania 3) jaki jest ich status formalny w porównaniu do statusu dziennikarza 4) jakie skutki może mieć dla nich wykonywanie tego zawodu. Stosowane przeze mnie metody badawcze jak wywiad pogłębiony, analiza zawartości, brikolaż, porównanie, pozwalają mi sformułować szereg wniosków. Jak wykazuje praca tłumaczy w regionach dotkniętych konfliktem zbrojnym rzadko kończy się na przekładzie. Wykonują oni szereg zadań organizacyjnych, wyjaśniają dziennikarzom kwestie kulturowe, znajdują dla nich rozmówców, ostrzegają przed niebezpieczeństwem nierzadko samemu się przy tym narażając itd. Ważnym jest fakt, że ani tłumacze ani fikserzy (tych pojęć często używa się zamiennie) nie są chronieni przez prawo międzynarodowe, co może wynikać z faktu, że są to profesje najczęściej wykonywane przez cywilów amatorów, których do podjęcia podobnej pracy zmusiły warunki. Mimo ich niezaprzeczalnie dużej roli w procesie tworzenia reportaży z regionów wojny ich praca jest często marginalizowana i sprowadzana do roli anonimowych pomocników.
The aim of this master’s thesis is to investigate the role that translators play in the creation of reportages from regions affected by armed conflict. The subject of the analysis are literary, foreign war reportages by Wojciech Jagielski, Paweł Smoleński, Mariusz Zawadzki, Jean Hatzfeld, Anna Wojtacha and others, as well as press materials, reports and interviews related to the subject of the thesis. I supplement the analyzes with conversations with media representatives who had the opportunity to collect materials for their reportages in connection with the ongoing war. The methodological frame of reference of the presented considerations is determined by literary theories, for example the findings on the hybrid nature of literary reportage formulated by Ewa Żyrek-Horodyska, Kazimierz Wolny-Zmorzyński's research on the typology of reportage or Andrzej Kaliszewski's reflections on war reportage. I also refer to media studies on the role of a fixer proposed by foreign researchers: Jerry Palmer, Victoria Fontan, Coleen Murrell, and the cultural and literary concepts of translation developed by Lawrence Venuti or Mona Baker (the concept of the translator's invisibility). In my thesis, I try to answer, among others, the following questions about translators: 1) who are the translators working with journalists in war regions 2) what are their translation and non-translation tasks 3) what is their formal status compared to that of a journalists 4) what effects may have the practice of this profession for them. The research methods used by me, such as in-depth interview, content analysis, bricolage, comparison, allow me to formulate several conclusions. As shown, the work of translators in regions affected by armed conflict rarely ends with translation. They perform several organizational tasks, explain cultural issues to journalists, find interlocutors for them, warn against dangers, often exposing themselves, etc. It is important that neither translators nor fixers (these terms are often used interchangeably) are not protected by international law which may be because these are the professions most often performed by amateur civilians who were forced to undertake similar work under war conditions. Despite their undeniably large role in the process of creating reportages from war regions, their work is often marginalized and reduced to the role of anonymous helpers.
