"Akceptacja zasad sprawiedliwości społecznej Johna Rawlsa i jej związki z wartościami, orientacją na dominację społeczną oraz sprawczą i wspólnotową"

The aim of this thesis is exploring the relationships between the principles of social justice based on John Rawls' theory of Justice as Fairness and certain properties of human psychology. Said properties are social dominance orientation, unmitigated communion and agency as well as basic values as described by Shalom Schwartz. Based on empirical data attempts were made to outline psychological traits that are the most related to the level of acceptance of principles of social justice. To measure the level of acceptance, a novel questionnaire based on Rawls' theory of justice was developed by the author of the thesis. Psychological trait levels were measured using dedicated questionnaires. For social dominance orientation, SDO7(S) was used. Unmitigated communion and agency were measured by questionnaire developed by Bogdan Wojciszke and Monika Szlendak. Finally, for basic values, PVQ-21 questionnaire was used. Apart from psychological traits, conducted research also investigated relationships of level of acceptance of justice principles with demographic variables, such as, but not limited to, gender, age group, income level and marital status. As a potential confounding variable, subjective experience of marginalization was also accounted for, measured in a separate section of the questionnaire.Obtained results point to varied and, in some cases, unexpected, relationships between acceptance of social justice principles with psychological traits as well as demographic variables. While social dominance orientation was revealed to be the strongest predictor of acceptance, multiple regression analysis models pointed also to higher-order values of conservation, self-enhancement, openness to change and self-transcendence as significant predictors of social justice principles. Regression analysis additionally pointed to dominance of conservation over self-transcendence regarding prediction strength, a surprising result given nature of Rawls' theory, explicitly referencing contents of self-transcendence value. Conducted analyses provided also unexpected results regarding relationships between acceptance and demographic variables, that go against previous research results. Overall, obtained results do not allow for certainty regarding all traits that are significantly related to acceptance of social justice principles, they can however be approached as a starting point for further psychological research regarding this issue.

Celem niniejszej pracy jest zbadanie powiązań pomiędzy zasadami sprawiedliwości społecznej bazującymi na teorii sprawiedliwości Johna Rawlsa z pewnymi właściwościami ludzkiej psychiki. Właściwościami tymi są orientacja na dominację społeczną, niepohamowana wspólnotowość i sprawczość oraz wartości podstawowe wyróżnione przez Shaloma Schwartza. Na podstawie badań empirycznych oraz założeń teoretycznych dokonano próby określenia najważniejszych cech powiązanych z poziomem akceptacji zasad sprawiedliwości społecznej.Poziom akceptacji zasad był mierzony u badanych za pomocą autorskiego kwestionariusza opracowanego na podstawie teorii sprawiedliwości jako uczciwości Johna Rawlsa. Poziomy badanych cech psychicznych były natomiast mierzone za pomocą dedykowanych kwestionariuszy. W przypadku orientacji na dominację społeczną wykorzystany został kwestionariusz SDO7(S). Do mierzenia niepohamowanej wspólnotowości i sprawczości wykorzystano skalę opracowaną przez Bogdana Wojciszke oraz Monikę Szlendak. Wartości podstawowe mierzone były kwestionariuszem PVQ-21. Zbadane zostały również związki poziomu akceptacji zasad sprawiedliwości ze zmiennymi demograficznymi takimi jak wiek, płeć, poziom dochodów czy też miejsce zamieszkania. Uzyskane wyniki ujawniły zróżnicowane, w pewnych wypadkach nieprzewidziane, związki akceptacji zasad sprawiedliwości społecznej z czynnikami psychologicznymi oraz demograficznymi. Najsilniejszym predyktorem okazała się być orientacja na dominację społeczną, modele regresji wielorakiej wskazały także wartości ochrony, samodoskonalenia, otwartości na zmianę i samotranscendencji oraz niepohamowaną sprawczość jako istotne predyktory akceptacji zasad sprawiedliwości społecznej. Analiza regresji wskazała ponadto na prymat ochrony nad samotranscendencją jeśli chodzi o siłę predykcji, co jest nieoczekiwanym wynikiem ze względu na naturę teorii sprawiedliwości jako uczciwości, bezpośrednio odwołującej się do składowych wartości samotranscendencji. Przeprowadzone badanie dostarczyło również nieoczekiwanych wyników co do powiązań ze zmiennymi demograficznymi, które nie pokrywały się z dotychczasowymi rezultatami badań naukowych. Uzyskane wyniki nie pozwalają na jednoznaczne określenie wszystkich cech istotnie związanych z akceptacją zasad sprawiedliwości społecznej, natomiast stanowią punkt wyjścia dla potencjalnych przyszłych badań zajmujących się tym zagadnieniem.