Recepcja i aplikacje pedagogiki oraz psychologii krytycznej

The article presents research on the reception of critical pedagogy and critical psychology in the humanities and social sciences in Poland from the late 1980s through the first half of the second decade of the 21st century. Metatheoretical and educational research was conducted in various Polish universities on basic pedagogical categories and educational processes in schools whose premises are rooted in the philosophy of the Frankfurt School, as well as French, Italian and Anglo-American critical sociology of education. The text presents the extent to which translations of classical treatises from critical schools of philosophy, pedagogy and psychology into Polish, as well as hermeneutical studies from these fields that have not been translated into Polish, on the one hand contributed to strengthening the political and social transformations that began in 1989 and, on the other hand, were, as part of comparative research, part of a completely new interpretation of concepts, language and critical theory within the Polish context.

Artykuł stanowi wynik badań recepcji pedagogiki i psychologii krytycznej w naukach humanistycznych oraz społecznych w Polsce od końca lat 80. XX do połowy drugiej dekady XXI wieku. W różnych uniwersytetach w kraju prowadzone są badania metateoretyczne i oświatowe podstawowych kategorii pedagogicznych oraz procesów edukacyjnych w szkolnictwie, których przesłanki tkwią w filozofii Szkoły Frankfurckiej, francuskiej, włoskiej i anglo-amerykańskiej krytycznej socjologii edukacji. Wykazuję, w jakim stopniu przekłady na język polski klasycznych rozpraw z filozofii, pedagogiki i psychologii krytycznej oraz hermeneutyczne badania nieobecnych w Polsce przekładów dzieł czołowych przedstawicieli tego nurtu myśli i praktyk wychowawczych w naukach o wychowaniu przyczyniły się z jednej strony do wzmocnienia transformacji ustrojowej w 1989 roku i zmian społecznych, z drugiej zaś, w jakim zakresie wpisują się w zupełnie nowe odczytanie pojęć, języka i teorii krytycznych z polskiej perspektywy przy zastosowaniu metodologii badań porównawczych.