Judicial smile : a helpful and dangerous tool

Article aims to invigorate the study of judicial smiles in Polish legal science. Judicial smiles are treated as an element of psycho-social processes in the courtroom, in particular the judge’s non-verbal communication. Such an opening will be made by identifying and discussing a few real cases of judges’ smiles in Poland, and more precisely in the courtrooms of Krakow’s lower courts (civil and criminal divisions). The empirical material was obtained through passive observation of the hearings, supported by a standardized observational questionnaire. According to the results, (i) there are more smiles of judges in courtrooms than one might think, (ii) a judge’s smiles during questioning the witnesses (as a rule) is generally less controversial than that smiles expressed in relation to parties or participants,(iii) five types of judicial smiles were distinguished, (iv) two of them seem to violate important procedural rules, while the role of others is positive, (v) it is possible to reject on the development of the judges’ ability to use a smile in a situational manner, of course in a narrow scope and under many conditions.

Niniejszy artykuł ma na celu otwarcie tematu uśmiechu sędziowskiego w polskiej nauce prawa. Uśmiech sędziowski traktowany jest jako element szerszych, psychospołecznych procesów na sali sądowej, a w szczególności komunikacji niewerbalnej sędziego. Takie otwarcie zostanie dokonane przez wskazanie i omówienie kilku rzeczywistych przypadków uśmiechu sędziowskiego w Polsce, a dokładnej na salach sądowych krakowskich sądów rejonowych (wydziałów cywilnych i karnych). Materiał empiryczny został uzyskany poprzez bierną obserwacje rozpraw, wspartą zestandaryzowanym kwestionariuszem obserwacyjnym. Zgodnie z wynikami, (i) uśmiechów sędziowskich na salach sądowych jest więcej niż mogłoby się wydawać, (ii) sędziowski uśmiech przy słuchaniu świadków (co do zasady) jest generalnie mniej kontrowersyjny niż wyrażony względem stron, czy uczestników, (iii) wyróżniono pięć typów uśmiechów sędziowskich, (iv) dwa z nich zdają się naruszać ważne zasady procesowe, podczas gdy rola innych jest pozytywna, (v) można zastanawiać się nad rozwijaniem przez sędziów umiejętności sytuacyjnego posługiwania się uśmiechem, oczywiście w wąskim zakresie i przy spełnieniu wielu warunków.