Sixteenth century republican theory of liberty

This article discusses the republican concept of freedom presented in the Polish and not only Polish republican theory of the sixteenth century. The starting point for the discussion is the thesis that the category of freedom in republican theory is closely related to reflection and findings regarding the essence and purpose of the political community referred to in the Roman tradition as civitas libera. Freedom is a derivative of a well-ordered, free political order in which law and virtue play a key role. Analysing the idea of republican liberty through the prism of two contexts: the classical republican tradition and its findings and the socio-political order of PolandLithuania it is argued that liberty is closely connected with other key categories of the republican theory, such as res publica, justice, law, virtue, mixed government and citizenship expressed in the ideal vita activa, and only in connection with them is it possible to understand freedom and its conditions. The republican theory of the sixteenth century brings also a unique insight about freedom as non-domination which has been widely discussed by Quentin Skinner and others in recent decades.

Celem tego artykułu jest krótka analiza republikańskiej koncepcji wolności przedstawianej w polskiej i pozapolskiej teorii republikańskiej XVI wieku. Punktem wyjścia rozważań jest teza głosząca, że kategoria wolności w teorii republikańskiej jest ściśle związana z namysłem i ustaleniami dotyczącymi istoty i celu wspólnoty politycznej, określanej w tradycji rzymskiej mianem civitas libera. Wolność jest pochodną dobrze urządzonego, wolnego ładu politycznego, w którym kluczową rolę odgrywa prawo i cnota. Analizując ideę wolności republikańskiej przez pryzmat dwóch kontekstów: klasycznej tradycji republikańskiej i jej ustaleń oraz ładu społeczno-ustrojowego Rzeczypospolitej, wskazuję, że łączy się ona ściśle z innymi kluczowymi dla teorii republikańskiej kategoriami, takimi jak res publica, sprawiedliwość i prawo, cnota, ustrój mieszany oraz obywatelskość, wyrażana w ideale vita activa, i dopiero w połączeniu z nimi możliwe jest ukazanie pełnego rozumienia wolności i jej uwarunkowań.