The evolution of states of emergency in the Polish legal system

The subject of this work is to present the process of shaping the states of emergency in the Polish legal system from 1918 until the currently binding Constitution of the Republic of Poland of 2nd April 1997. This issue has been presented in five chapters. The first chapter explains the term and essence of state of emergency, indicates the origin of this institution and characterizes models of states of emergency. The second chapter analyzes the legal regulations concerning states of emergency in force since 1918 to the regulations contained in the Constitutional Act of October 17, 1992. The third chapter discusses the current legal acts in the field of states of emergency. The categories of states of emergency, general principles, conditions and procedure for their introduction, the manner of operation of public authorities and the scope of restrictions on human and civil rights and freedoms were discussed. The fourth chapter discusses examples of introducing states of emergency in the history of Polish legislation, namely the martial law of 1981 and the state of emergency introduced in 2021. The fifth chapter contains conclusions summarizing the work.

Przedmiotem niniejszej pracy jest przedstawienie procesu kształtowania się stanów nadzwyczajnych w polskim porządku prawnym od 1918 r., aż do obecnie obowiązującej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. Zagadnienie to zostało przedstawione w pięciu rozdziałach. W rozdziale pierwszym wyjaśniono pojęcie i istotę stanu nadzwyczajnego, wskazano genezę tej instytucji oraz scharakteryzowano modele stanów nadzwyczajnych. W rozdziale drugim dokonano analizy regulacji prawnych dotyczących stanów nadzwyczajnych obowiązujących od 1918 r. do regulacji zawartych w Ustawie Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. W rozdziale trzecim przeanalizowano aktualnie obowiązujące akty prawne z zakresu stanów nadzwyczajnych. Omówiono kategorie stanów nadzwyczajnych, zasady ogólne, przesłanki i tryb ich wprowadzenia, sposób działania organów władzy publicznej oraz zakres ograniczeń praw i wolności człowieka i obywatela. W rozdziale czwartym omówiono przykłady wprowadzenia stanów nadzwyczajnych w historii polskiego prawodawstwa, a mianowicie stan wojenny z 1981 r. oraz stan wyjątkowy wprowadzony w 2021 r. W rozdziale piątym zawarto wnioski podsumowujące pracę.