Filmowe skrypty kulturowe na przykładzie serialu Ranczo

Topic of my master’s dissertation is the means of function of cultural scripts in screenplay. This work is based upon transition of “cultural script” concept made by Anna Wierzbicka, to film discourse basis. Result of this is the proposition of film variation of cultural scripts. As subject of study feature series Ranczo (dir. Wojciech Adamczyk) was chosen. Special interest was put on verbal layer of its screenplay. Following chapters contain an assay of levels contributing to a model of critical analysis of linguistic events in audiovisual format. Attempt to prove the existence of film variation of cultural scripts required a deep literature study of polish works devoted to ethnolinguistics and film language specification. These matters were discussed in sections regarding material basis, terminology and method of reconstructing cultural scripts in film dialogue, which was done through inductive reasoning. Effects of this process were formulated and catalogued in form of collection of fifteen example film cultural scripts. In order to more precisely present the topic and verify proposed conclusions a chapter dedicated to characteristic of language of series’ heroes found its place in this work. The most important observation is the presence of linguistic stylization. Two occurrences of this phenomenon were discussed in larger detail (stylization of Podlasie dialect and stylization of Polish-American dialect). Verbal code contained in film script, more specifically dialogues between actors, proved to be the result of stylization. Appearance of this effect on so many layers of series screenplay proves that film variety of cultural scripts are consequence of stylization of cultural scripts present in the language of a certain group of people.

Tematem pracy magisterskiej jest sposób funkcjonowania skryptów kulturowych w tekście filmowym. Opracowanie zakłada przeniesienie koncepcji skryptów kulturowych w ujęciu Anny Wierzbickiej na grunt dyskursu filmowego, czego rezultatem jest zaproponowanie filmowej odmiany skryptów kulturowych. Za przedmiot badań posłużył tutaj serial fabularny Ranczo (reż. Wojciech Adamczyk), a dokładniej werbalna warstwa jego scenariusza. Zawartość kolejnych rozdziałów zakłada analizę poziomów składających się na model krytycznej analizy zdarzeń lingwistycznych w przekazie audiowizualnym. Podjęcie próby udowodnienia tezy mówiącej o istnieniu filmowych skryptów kulturowych wymagało dogłębnej lektury polskiej literatury przedmiotu poświęconej zarówno zagadnieniom z zakresu etnolingwistyki, jak i omawiającej specyfikę języka w filmie bądź serialu. Kwestie te zostały poruszone w rozdziałach dotyczących podstawy materiałowej, ustaleń terminologicznych oraz metodologii rekonstrukcji skryptów kulturowych w tekście filmowym, których odtworzenie odbyło się na drodze rozumowania indukcyjnego. Efekty tego procesu zostały sformułowane i skatalogowane w postaci zbioru piętnastu przykładowych filmowych skryptów kulturowych. W celu dokładniejszego zaprezentowania samego zagadnienia oraz zweryfikowania wysuwanych wniosków w pracy znalazł się obszerny rozdział poświęcony charakterystyce języka serialowych bohaterów. Najważniejsza obserwacja dotyczy tutaj obecności stylizacji językowej. Dokładniej omówiono dwa przykłady tego zjawiska (stylizację na gwary podlaskie oraz stylizację na dialekt polsko-amerykański). Wynikiem stylizacji okazał się również sam kod werbalny w tekście filmowym, czyli tekst dialogów wypowiadanych przez aktorów. Przejawianie się tego zjawiska na tak rozlicznych poziomach serialowego scenariusza świadczy o tym, że filmowe skrypty kulturowe również są wynikiem procesu stylizacji skryptów kulturowych obecnych w języku konkretnej zbiorowości.