"Takie tchnienie przenika wszystkie mitologie": Roberto Calasso o Kafce, nowoczesności, literaturze, micie

This thesis outlines the basic assumptions that underlie Roberto Calasso’s literary project. It begins with a brief glance into the genesis of modernity, its characteristics and the peculiar condition of a thinking subject in this unnamable present according to Calasso. Next, through the opposition of analogue-digital and Calasso’s specific, inspired by Simone Weil, understanding of the sacred and the divine, the thesis moves towards “absolute literature”, “singular books” and that which Calasso views as “religious” apart from any particular confession. What follows is the description of a few perspectives on the relation between objective reality and fiction which are connected to Calasso’s work by a common intuition as to the “human reality” about which, certain writers, among them Kafka, are able to utter a truth potentially inaccessible through any other approach. In this sense, mythology according to Calasso constitutes an irreplaceable source of knowledge, besides science and philosophy. Further on, this dissertation follows Calasso as an astute reader of Kafka, emphasising the specific mythology he sees in Kafka’s work and placing it in relation with Indian myths and certain conceptions of European philosophers. It then confronts Kafka with a few chosen commentators, considering his relationship with psychoanalysis and the role that Jewish mysticism, especially Hasidic stories, may have played in his work. The thesis ends with an attempt to grasp a part of what it is about Kafka’s literature that continues to attract and fascinate readers, and why the most varied interpretations of it, such as the one presented by Calasso, seem justifiable.

Niniejsza praca przedstawia podstawowe założenia, jakimi cechuje się projekt literacki Roberto Calasso. Praca rozpoczyna się od krótkiego przybliżenia genezy nowoczesności w ujęciu Calasso, jej charakterystyki i specyficznej kondycji myślącego podmiotu w trudnej do nazwania teraźniejszości. Dalej, przechodząc przez opozycję analogowy–digitalny i charakterystyczne, inspirowane Simone Weil rozumienie świętości i boskości, praca przechodzi do “literatury absolutnej”, “książek jedynych” i tego, co Calasso postrzega jako “religijne” w oderwaniu od jakiejkolwiek konfesji. Następnie, omawiane jest kilka ujęć relacji obiektywnej rzeczywistości do fikcji, które łączy z Calasso wspólna intuicja dotycząca “rzeczywistości ludzkiej”, o której pewni pisarze, na czele z Kafką, potrafią powiedzieć prawdę, do której zdaniem autora inną drogą może nie zdołalibyśmy dotrzeć. W takim sensie, szeroko pojmowana mitologia stanowi dla Calasso niezastępowalne źródło wiedzy, obok nauki i filozofii. Dalej, praca podąża za Calasso jako wnikliwym czytelnikiem Kafki, zwracając uwagę na specyficzną mitologię, jaką Calasso u niego dostrzega i umiejscawia w relacji między innymi z mitami indyjskimi i pewnymi koncepcjami filozofów europejskich, a następnie zestawia pisarstwo Kafki z wybranymi komentatorami zastanawiając się nad jego związkami z ówczesną psychoanalizą oraz rolą, jaką odegrała w jego twórczości żydowska mistyka, w szczególności chasydzkie opowieści. Pracę kończy próba uchwycenia cząstki tego, co sprawia, że dzieło nie przestaje przyciągać i fascynować czytelników, a najprzeróżniejsze jego interpretacje, jak choćby interpretacja Calasso, wydają nam się zasadne.