Stan badań nad przemianami kulturowymi w Kotlinie Karpackiej w XVI-XIII w. p.n.e. i ich relacjami z przemieszczeniami ludnościowymi.

elem pracy jest omówienie problematyki przemian kulturowych w Kotlinie Karpackiej pomiędzy XVI a XIII w. p.n.e. i ich powiązań z zjawiskiem migracji. Okres ten czas przejścia pomiędzy kulturami tellowymi, osiadłymi, rolniczymi społecznościami żyjącymi na ufortyfikowanych osiedlach, a kulturami mogiłowymi, pasterskimi, wojowniczymi kulturami dominującymi nad ówczesną Europą Środkową. Historycznie, główną teorią dotyczącą tych przemian była teoria inwazji ludności kultury mogiłowej, zaproponowana przez Amalię Mozsolics. Alternatywna teoria wyjaśnia te przemiany wewnętrznymi procesami kulturowymi, wynikającymi z intensyfikacji kontaktów międzykulturowych i przemian klimatu. W pracy przetoczono syntetyczne ujęcia tematu, współczesne badania z rejonu i archeologiczne teorie dotyczące migracji w celu odpowiedzenia na pytanie, jaki charakter miały wspomniane przemiany kulturowe. Dzięki badaniom i teorii zawartym w artykule można stwierdzić, że wynikały one po części z migracji nowej ludności na tereny Kotliny Karpackiej, nieprawdopodobna jednak wydaje się wielka inwazja postulowana przez niektórych dawnych badaczy.

The aim of this work is to discuss the issue of cultural transformations in the Carpathian Basin between the 16th and 13th centuries BCE and their connections to the phenomenon of migration. During this period, there was a transition between tell cultures, settled agricultural communities living in fortified settlements, and tumulus cultures, pastoral, warrior cultures that dominated Central Europe at that time. Historically, the main theory regarding these transformations was the theory of an invasion by the population of the tumulus culture, proposed by Amalia Mozsolics. An alternative theory explains these changes through internal cultural processes resulting from intensified intercultural contacts and climate changes. This paper provides a synthetic overview of the topic, contemporary research from the region, and archaeological theories regarding migration in order to answer the question of the nature of these cultural transformations. Based on the research and theories presented in the article, it can be concluded that they were partly the result of the migration of new populations to the Carpathian Basin, but the idea of a large-scale invasion postulated by some early researchers seems unlikely.