Rola mody w kształtowaniu charakterystyki i tożsamości postaci oraz budowaniu narracji i świata przedstawionego w prozie Michała Witkowskiego

Celem pracy jest wskazaniem funkcji mody w wybranych tekstach Michała Witkowskiego ze szczególnym zwróceniu uwagi na to, jak autor za pomocą mody, stroju, ubioru i kostiumu kreuje pojedyncze postacie, świat przedstawiony oraz konstruuje narrację. Za pomocą metody close readingu i zestawienia jego efektów z wybranymi teoriami wykorzystywanymi w badaniach nad modą zarysowałam możliwe odczytania roli mody w powieściach i opowiadaniach Michała Witkowskiego w kontekstach klasy, płci społeczno-kulturowej, queeru, wizualnych aspektów polskiej transformacji ustrojowej oraz teorii literatury. Na modę w tekstach Witkowskiego zbierają się ubrania i przedmioty, które w swojej wizualności zawierają wymiar tożsamościowy. Tę triadę dopełnia kategoria cielesności – wszystkie trzy elementy (moda, tożsamość i ciało) składają się wizerunek postaci w tekście. Wizerunek bohaterów niesie konkretne komunikaty o nich i o ich sytuacji, przy czym strój nie jest w tym wypadku martwym rekwizytem, a działaniem. Tym samym autor wykorzystuje metajęzyk mody (czyli język mody przetworzony przez język literacki) do wspierania struktury narracyjnej i wzbogacania zasobu informacji o postaciach, miejscach i zdarzeniach. Osadzenie akcji opowiadań i powieści w okresie polskiej transformacji ustrojowej, w latach 90. i na początku XXI wieku pozwala na opowiedzenie historii o kondycji jednostki na tle przemian kulturowych, społecznych i gospodarczych tego okresu. Charakteryzował się on specyficznym zestawem wizualiów modowych wynikających z nachodzenia na siebie estetyki komunistycznej, estetyki nowego realizmu kapitalistycznego i powiewów ostentacyjnej estetyki dominującej na Zachodzie od lat 80. XX wieku.

The aim of the work is to indicate the function of fashion in selected texts by Michał Witkowski, with particular emphasis on how the author, by means of fashion, dress, clothing, and costume, creates individual characters, and the presented world and constructs a narrative. Using the close reading method and juxtaposing its effects with selected theories used in fashion research, I outlined interpretations of the role of fashion in Michał Witkowski's novels and short stories in the contexts of class, socio-cultural gender, queer, visual aspects of the Polish political transformation and theory of literature. Fashion in Witkowski's texts is a collection of clothes and objects that contain an identity dimension in their visuality. The category of corporeality completes this triad - all three elements (fashion, identity, and body) make up the characters' image in the text, thus carrying specific messages about them and their situation, and the outfit is not a dead prop in this case, but an action. Thus, the author uses the metalanguage of fashion (i.e. the language of fashion transformed by literary language) to support the narrative structure and enrich the resource of information about characters, places, and events. Setting the action of the stories and novels in the period of the Polish political transformation, in the 1990s and at the beginning of the 21st century, allows us to tell a story about the condition of an individual against the background of cultural, social, and economic changes of that period. It was characterized by a specific set of fashion visuals resulting from the overlapping of communist aesthetics, the aesthetics of new capitalist realism and the ostentatious aesthetics dominant in the West since the 1980s.