Celem pracy jest zrozumienie znaczenia sztuk Mikołaja Gogola wystawianych w krakowskich teatrach w kontekście dialogu między kulturą polską a rosyjską w latach 1989-2021. Część badawcza tej pracy opiera się głównie na analizie scenariuszy teatralnych. Główną tezą pracy jest to, że sztuki Mikołaja Gogola wystawiane w krakowskich teatrach miały istotny wpływ na dialog kultury polskiej i rosyjskiej w latach 1989-2021. Aby lepiej zrozumieć temat badawczy, sformułowano kilka bardziej szczegółowych hipotez. Po pierwsze, założono, że relacje między kulturą polską a rosyjską w badanym okresie były kształtowane przez czynniki historyczne i kulturowe. Po drugie, że literatura rosyjska odgrywała stałą rolę w kulturze Polski. Po trzecie, przypuszcza się, że pomimo trudności w stosunkach między Polską a Rosją, polskie teatry chętnie sięgały po utwory rosyjskich autorów, a to samo można powiedzieć o krakowskich teatrach w odniesieniu do dzieł Gogola.W celu badania tego tematu, wykorzystano metodę analizy dokumentów, koncentrując się na scenariuszach przedstawień teatralnych opartych na dziełach Mikołaja Gogola, takich jak "Martwe dusze" i "Ożenek" oraz "Rewizor". Badania przeprowadzono w pięciu różnych teatrach. Analiza ta została wsparta przez opracowania historyczne, literacko-historyczne oraz teatrologiczne.Praca jest podzielona na cztery rozdziały. Pierwszy rozdział poświęcony jest różnicom kulturowym między Polakami a Rosjanami, zarówno we współczesnym kontekście, jak i w odniesieniu do czasów Mikołaja Gogola. Zwraca uwagę na znaczenie historycznych i kulturowych uwarunkowań dla postrzegania kultury rosyjskiej po rozpadzie ZSRR oraz omawia kluczowe pojęcia wartościowe istotne dla analizy.W drugim rozdziale skupiono się na charakterystycznych cechach dramaturgii rosyjskiej oraz przedstawiono prekursorów tych nurtów. Następnie omówiono po krótce biografię i twórczość Mikołaja Gogola.Rozdział trzeci wprowadza nas do głównej tematyki badawczej pracy. Aby w pełni zrozumieć całość tego zagadnienia, przyjrzano się uczestnictwu krakowskich teatrów w dialogu kultur, ze szczególnym uwzględnieniem przedstawień opartych na dziełach Mikołaja Gogola. Nie ograniczono się tylko do dramatów Gogola, chociaż skupiono się na jego roli jako wybitnego dramaturga. Rozważono również innych twórców, którzy mieli wpływ na ten dialog kulturowy, ze szczególnym uwzględnieniem działań teatralnych.W czwartym rozdziale analizie zostało poddane pięć różnych scenariuszy przedstawień teatralnych opartych na utworach Mikołaja Gogola. Postawionym celem było wyodrębnienie głównego przekazu tych przedstawień. Skupiono się na analizie poszczególnych scenariuszy, ich unikalności, różnic i obecnych elementów kulturowych. W wyniku analizy potwierdzono przedstawione wcześniej hipotezy dotyczące recepcji utworów Gogola i ich realizacji na scenach krakowskich teatrów w latach 1989-2021. Dialog kulturowy zachodził poprzez liczne tłumaczenia, przekłady i parafrazy. Jest obecny także w warstwie tekstowej scenariuszy poprzez wykorzystanie słów-kluczy, przekształceń nazw bohaterów lub cytowaniu frazeologizmów czy innych źródeł związanych z kulturą polską. Kolejnym przykładem są także nawiązania tematyczne na zasadzie zestawienia problematyki, alegorii lub uwspółcześnienia wymowy dzieła na zasadzie podobieństw poruszanych zagadnień.Zanalizowane w pracy przykłady dowodzą słuszności przedstawionej w pracy hipotezy, że sztuki Mikołaja Gogola w krakowskich teatrach odgrywały znaczącą rolę w dialogu kultur polskiej i rosyjskiej w latach 1989-2021. Dialog podejmowany przez reżyserów teatralnych uwarunkowany jest czynnikami kulturotwórczymi i historią wschodniej części Europy. Można rozstrzygnąć także prawdziwość stwierdzenia, że literatura rosyjska jest stale obecna w polskiej kulturze. Martwe dusze, Rewizor i Ożenek to tylko trzy przykłady wybitnych dzieł, które są chętnie wystawiane na scenach teatrów w Polsce i spotykają się z ogromną publiką.
The aim of this work is to understand the significance of Nikolai Gogol's plays performed in Krakow theaters in the context of the dialogue between Polish and Russian cultures from 1989 to 2021. The research part of this work is primarily based on the analysis of theatrical scripts. The main thesis of the work is that Nikolai Gogol's plays performed in Krakow theaters had a significant impact on the dialogue between Polish and Russian cultures from 1989 to 2021. To better understand the research topic, several more specific hypotheses were formulated. Firstly, it was assumed that the relations between Polish and Russian cultures during the examined period were shaped by historical and cultural factors. Secondly, it is suggested that Russian literature played a constant role in Polish culture. Thirdly, it is presumed that despite difficulties in relations between Poland and Russia, Polish theaters readily embraced works by Russian authors, and the same can be said for Krakow theaters regarding Gogol's works.To investigate this topic, the document analysis method was used, focusing on the scripts of theatrical performances based on the works of Nikolai Gogol, such as "Dead Souls" and "Marriage," as well as "The Inspector General." The research was conducted in five different theaters. This analysis was supported by historical, literary-historical, and theater studies.The work is divided into four chapters. The first chapter is dedicated to cultural differences between Poles and Russians, both in the contemporary context and in relation to the times of Nikolai Gogol. It emphasizes the importance of historical and cultural factors for perceiving Russian culture after the dissolution of the USSR and discusses key valuable concepts relevant to the analysis.The second chapter focuses on the characteristic features of Russian drama and presents precursors of these trends. Then, the biography and works of Nikolai Gogol are briefly discussed.Chapter three introduces us to the main research topic. To fully understand the entirety of this issue, the participation of Krakow theaters in the cultural dialogue is examined, with a special focus on performances based on the works of Nikolai Gogol. It does not limit itself to Gogol's dramas alone but concentrates on his role as an outstanding playwright. Other creators who influenced this cultural dialogue are also considered, with particular attention to theatrical activities.The fourth chapter analyzes five different scripts of theatrical performances based on Nikolai Gogol's works. The aim was to extract the main message of these performances. The analysis focuses on individual scripts, their uniqueness, differences, and current cultural elements.As a result of the analysis, the previously presented hypotheses regarding the reception of Gogol's works and their realization on Krakow theater stages from 1989 to 2021 were confirmed. The cultural dialogue took place through numerous translations, adaptations, and paraphrases. It is also present in the textual layer of the scripts through the use of keywords, transformations of character names, or the quoting of phraseology or other sources related to Polish culture. Another example is thematic references through the juxtaposition of issues, allegories, or modernizing the message of the work based on similarities in the topics addressed.The examples analyzed in the work prove the validity of the hypothesis presented in the work that Nikolai Gogol's plays in Krakow theaters played a significant role in the dialogue between Polish and Russian cultures from 1989 to 2021. The dialogue undertaken by theatrical directors is influenced by cultural and historical factors in the eastern part of Europe.
