Analyse comparative des dénominations scientifiques et vulgaires en zoologie : le cas des espèces de mammifères

The subject of this Bachelor thesis is a comparative analysis of scientific and common names for mammal species in French. Common names can appear as translations of binomial names or can be coined from pre-existing popular names. The theoretical framework begins by presenting vital historical aspects of animal studies that have significantly contributed to formulating a universal zoological nomenclature. This section encompasses the elucidation of essential scientific concepts, such as zoology, taxonomy, and species classification. Subsequently, the discussion transitions to the linguistic context, exploring etymology, loanwords, and the historical evolution of the French language. The principal aim of the practical part is to compare the use of scientific and common names for the chosen mammal species. Some of these terms were coined by Carl Linnaeus, the pioneer of taxonomy, while others reflect subsequent endeavours to label living organisms in relevance to the scientific classification. Each binomial combination is compared to a corresponding common name, and in certain instances, to more than one. Every binomial combination is subsequently compared to a corresponding common name to evaluate in what measure common names can substitute the scientific ones in popular science books and if the former can do justice to the biodiversity of the animal species. Other aspects that will be discussed are the etymology and the motivation of every element that makes for a compound name considering the principles of the scientific classification of animal species.

Tematem niniejszej pracy licencjackiej jest analiza porównawcza naukowych i rodzimych nazw ssaków w języku francuskim. Nazwy rodzime mogą przyjmować formę tłumaczeń łacińskich nazw dwumianowych, jak i również wywodzić się z wcześniejszych nazw zwyczajowych. Część teoretyczną rozpoczyna prezentacja wybranych zagadnień z historii nauk o świecie zwierząt, które doprowadziły do utworzenia uniwersalnej nomenklatury zoologicznej. W tym rozdziale zostaną wyjaśnione niezbędne pojęcia naukowe, takie jak zoologia, taksonomia oraz naukowa klasyfikacja gatunków. Następnie, część teoretyczna skupia się na zagadnieniach językoznawczych związanych z etymologią, zapożyczeniami oraz historią języka francuskiego. Głównym zamiarem części praktycznej jest porównanie użycia nazw naukowych i rodzajowych oznaczających wybrane gatunki ssaków. Omawiane słowa są wieloczłonowe i reprezentują różne epoki od powstania nomenklatury binominalnej, najstarsze wyszły spod pióra prekursora współczesnej systematyki organizmów żywych, Karola Linneusza, pozostałe pozwalają prześledzić późniejsze starania, żeby nazwać przedstawicieli świata istot żywych zgodnie z ustaleniami badan naukowych. Każda dwumianowa nazwa naukowa jest porównana z nazwą rodzajową, w niektórych przypadkach więcej niż jedną, w takich aspektach jak zgodność denominacyjna z naukową klasyfikacją gatunków. To porównanie pomoże odpowiedzieć na główne pytanie pracy, mianowicie, w jakim stopniu nazwy rodzime mogą być stosowane wymiennie z nazwami naukowymi w publikacjach popularnonaukowych o zwierzętach oraz, czy pozwalają wiernie oddać różnorodność świata zwierząt. Co więcej, każdy człony tych nazw złożonych otrzyma komentarz etymologiczny, jak i wyjaśnienie motywacji nazwy w oparciu o podstawowe reguły naukowej klasyfikacji gatunków.

Le sujet du présent mémoire est une analyse comparative des dénominations scientifiques et vulgaires pour les espèces de mammifères en français. Ces dernières peuvent apparaître sous la forme des traductions des binômes latins ou, au contraire, relever des noms vernaculaires préexistants. La partie théorique commence par présenter les aspects généraux de l’histoire des études du monde animal qui ont abouti à la création d’une nomenclature zoologique universelle. Dans cette section, certains termes scientifiques essentiels sont expliqués, tels que la zoologie, la taxonomie et la classification des espèces pour ensuite passer aux notions du domaine linguistique liées à l’étymologie, aux emprunts et à l’histoire du français. L’objectif central de la partie pratique est de comparer l’usage des dénominations scientifiques et vulgaires qui désignent les espèces des mammifères choisies. Les combinaisons présentées proviennent de différentes époques : les plus anciennes ont été créées par le père de la systématique moderne, Carl von Linné ; les autres retracent les efforts ultérieurs pour décrire le monde du vivant conformément aux recherches les plus récentes. Chaque binôme est également comparé avec au moins un nom vulgaire, quant à la pertinence dénominative avec la classification des espèces : l’enjeu est répondre à la question centrale de savoir dans quelle mesure les noms vulgaires peuvent se substituer aux noms scientifiques dans les ouvrages de vulgarisation scientifique et représenter fidèlement la biodiversité du monde animal. En outre, l’étymologie et la motivation pour chaque élément de la combinaison sont éclaircies à la lumière des principes de la classification scientifique des espèces.