Niniejsza praca zestawia według modelu Renaty Makarskiej biografię translatorską polskiego tłumacza poezji niemieckiej - Andrzeja Lama i wpisuje się w nowo-rozwijającą się dziedzinę badań przekładoznawczych, w której centrum uwagi stawiana jest osoba tłumacza ("Badania nad biografiami tłumaczy. Opis modelu"). Zestawienie takiej biografii ma na celu zrozumienie strategii i decyzji translatorskich, stojących za przekładami danego tłumacza. Składa się ona z czterech części: pierwsza analizuje "Biografię językową oraz topobiografię", czyli tło językowe i kulturowe Andrzeja Lama, przy czym ważnymi aspektami okazały się wychowanie przez rodziców filologów i wykształcenie filologiczne w duchu zintegrowanego humanizmu. Studia literackie doprawadziły Lama do dostrzeżenia niekompletności kanonu tłumaczonej poezji niemieckiej w Polsce, którego uzupełnienie zdaniem Lama było szczególnie potrzebne z uwagi na łączące Polskę i Niemcy wzajemne stosunki. Opisując przemieszczanie się tłumacza w przestrzeni geograficznej i związane z tym podróże, zobrazowane zostały również jego kontakty z literaturą i językiem niemieckim. W drugiej części biografii translatorskiej, "Budowanie sieci kontaktów", mowa jest o wzajemnych wpływach i współpracy z innymi ludźmi i instytucjami w obrębie jego działalności translatorskiej. Do takich kontaktów należą m.in. czytelnicy, którzy zdaniem Lama stanowią integralną część tej działalności, oraz wydawcy, którzy zapewniają niezbędne wsparcie finansowe i marketingowe, a także inne osoby ze świata kultury i nauki (inni tłumacze, filolodzy, inne osoby ze środowiska zawodowego tłumacza), które wpływają na jego działalność translatorską i przyczyniają się do niej, np. poprzez pozyskiwanie niezbędnych dla tłumacza materiałów. W części „Autoportret tłumacza i kanonotwórcza rola przekładów Andrzeja Lama" ukazane zostały podejście i strategie translatorskie Lama, w których ważną rolę odgrywa jego zaplecze filologiczne, zakładające według Lama wierność poetyce oryginału, przy czym za najważniejszą Lam uważa jej rytmiczno-melodyczną warstwę. W tej części przedstawiona została również misja, jaką Lam wyznaczył sobie jako tłumacz, a mianowicie tworzenie spójnych i kompletnych dzieł translatorskich poświęconych klasycznym niemieckim autorom. Takie obszerne tłumaczenia stanowią "tryptyki" poetów od średniowiecza do ekspresjonizmu. W sekcji "Kontekst" pokazany jest z kolei szereg różnych innych działań Lama, w szczególności w dziedzinie historii literatury i krytyki literackiej; mając świadomość obycia Andrzeja Lama jako filologa, profesora, redaktora, historyka literatury i krytyka literackiego, kształtowany zostaje jego obraz jako wykwalifikowanego tłumacza, podchodzącego do tekstu literackiego z szerokim zapleczem.
This paper compiles the translational biography of a Polish translator of German poetry - Andrzej Lam - according to Renata Makarska's model und ties in with the recently developing field of research within translation studies – translator studies, which places the person of the translator at the centre of attention ("Research on translator’ biographies. Description of a model"). The biography consists of four parts; the first examines Andrzej Lam's "language- and topobiography", i.e., linguistic and cultural background. Here, his upbringing by parents-philologists and his educational path as a philologist in the spirit of integrated humanism are of great importance. The study of the mutual influence of Polish and German literature led him to discern the incompleteness of the canon of translated German poetry in Poland, which, according to Lam, because of the mutual relations between Poland and Germany was particularly urgent to complete. By describing the translator's movement in a geographical area, including travels, his contacts with German literature and language are being traced. In the second part of the translational biography, "Network-building", reference is made to the work-networks within his translational activity. These include e.g. the reception of his translations by readers, which Lam considers to be an integral part of this activity, and cooperation with publishers, who provide necessary financial and marketing support, as well as with other people from the world of culture and science (other translators, philologists, other people from the translator's professional environment), who had an influence on his translational activity and contributed to it, e.g. by providing the translator with necessary materials. In "The Translator's self-Image and the canon-forming role of Andrzej Lam's translations", Lam's translational approaches and procedures were shown, whereby his philological background plays an important role, which, according to Lam, presupposes fidelity to the original. For conveying the poetics of the primary text as faithfully as possible are for Lam its rhythmic-melodic aspects of the priority. This section also presents another of Lam's translational goals, namely to produce coherent and complete translations of classical German authors. His translational oeuvre thus comprises "triptychs" of poets from the Middle Ages to Expressionism. In the "Context", on the other hand, a variety of Lam's activities are shown, which revolve especially around the field of literary history and criticism. The awareness of Lam's experience as a philologist, professor, editor, literary historian and critic has the effect of shaping his image as a skilled translator who approaches the literary text with great knowledge.
In der vorliegenden Arbeit wird die translatorische Biographie von einem polnischen Übersetzer deutscher Dichtung - Andrzej Lam - nach dem Modell Renata Makarskas zusammengestellt, womit sie an ein sich neu entwickelndes Forschungsgebiet innerhalb der Übersetzungswissenschaft, die Person des Übersetzers ins Zentrum der Aufmerksamkeit stellt, knüpft (“Forschungen zu Übersetzer-Biographien. Beschreibung eines Modells“). Die Erstellung einer solchen Biographie zielt darauf ab, die Übersetzungsstrategien und -entscheidungen zu verstehen, die hinter den Übersetzungen des betreffenden Übersetzers stehen. Die translatorische Biographie besteht aus vier Teilen: im ersten wird Andrzej Lams “Sprach- und Topobiographie”, d.h. sprachlicher und kultureller Hintergrund, untersucht. Dabei sind die Erziehung durch Eltern-Philologen und sein Ausbildungsweg als Philologe in dem Geist des integrierten Humanismus von großer Bedeutung. Die Untersuchung gegenseitiger Beeinflussung polnischer und deutscher Dichtung brachte ihn zur Bemerkung der Unvollständigkeit des Kanons der übersetzten deutscher Lyrik in Polen, die Lam zufolge besonders dringend zu ergänzen wegen der gegenseitigen Beziehungen zwischen Polen und Deutschland waren. Durch Darstellung der Bewegung des Übersetzers in einem geographischen Raum und der damit verbundenen Reisen werden auch seine Kontakte zu der deutschen Literatur und Sprache verfolgt. Im zweiten Teil der translatorischen Biographie, “Netzwerkbildung”, wird auf die Arbeitsnetzwerke innerhalb seiner translatorischen Tätigkeit verweist. Zu diesen zählt z.B. die Rezeption der Übersetzungen von den Lesern, die Lams Meinung nach eine integrale Teil dieser Tätigkeit darstellt, und Zusammenarbeit mit den Verlagen, die notwendige Unterstützung in Form von Fördermittel und Marketing bringen, sowie mit anderen Personen aus der Welt der Kultur und Wissenschaft (anderen Übersetzern, Philologen, sonstige Personen aus den beruflichen Umfelder des Übersetzers), die Einfluss auf seine translatorische Tätigkeit hatten und dazu Beitrag, z.B. indem sie für den Übersetzer notwendige Materialien beschafften, leisteten. Im “Selbst-Bild des Übersetzers und die kanonbildende Rolle von Andrzej Lams Übersetzungen” wurden Lams translatorische Ansätze und Verfahren vor allem anhand seiner eigenen Kommentaren zu seiner translatorischen Tätigkeit und Werk aufgezeigt, wobei sein philologischer Hintergrund eine wichtige Rolle spielt, der Lam zufolge die Treue zur Poetik des Originals voraussetzt; für Lam ist ihre rhythmisch-melodische Ebene am wichtigsten zu übertragen. In diesem Teil wird auch auf eine der translatorischen Aufgaben, die Lam sich als Übersetzer gestellt hat, nämlich die kohärenten und vollständigen Übersetzungen klassischer deutscher Autoren zu erstellen, aufmerksam gemacht. Sein translatorisches Gesamtwerk umfasst somit “Triptychen” der Dichter vom Mittelalter bis zum Expressionismus. Im “Kontext” wird hingegen Vielfalt von Tätigkeiten Lams aufgezeigt, die sich besonders um Bereich der Literaturgeschichte und –Kritik drehen. Im Wissen um die große Erfahrung Andrzej Lam als Philologe, Professor, Redakteur, Literaturhistoriker und -kritiker, formiert sich sein Bild als eines geschulten Übersetzers, die den literarischen Text mit großen Kenntnissen angeht.
