Między ludźmi a nie-ludzkim. Solaris i Głos Pana Stanisława Lema jako thrillery epistemologiczne

The subject of this thesis is analysing humans’ reactions to non-human Aliens in “Solaris” and “His Master’s Voice” by Stanisław Lem. The author puts forward a thesis that these works can be read as epistemological thrillers, since both novels are permeated by suspense resulting from hindersome repeated (and ever-failing) attempts to comprehend the Aliens. Chapter one focuses on the importance of cognition in constituting human identity and the methods applied by the novels’ scientists in attempts to understand the Aliens. Using M. L. Pratt’s term “anticonquest”, the anticolonial overtone in both novels is pointed out. Chapter two analyses elements which allow for the works in hand to be called thrillers. The author studies how Lem makes sure that the reader not only knows that the characters are afraid, but also feels alarmed themselves. This part of deliberation uses i.a. E. Jentsch’s the uncanny.

Przedmiotem niniejszej pracy jest analiza reakcji ludzi na nie-ludzkich Obcych w „Solaris” i „Głosie Pana” Stanisława Lema. Autorka stawia tezę, że utwory te można odczytywać jako thrillery epistemologiczne, gdyż obie powieści przenika napięcie wynikające z oporów napotykanych przy ponawianych (a wciąż nieudanych) próbach poznania Obcych. Rozdział pierwszy skupia się na znaczeniu, jakie poznanie ma dla konstytuowania tożsamości ludzi oraz na sposobach, którymi powieściowi naukowcy starają się zrozumieć Obcych. Za pomocą terminu „antypodbój” M. L. Pratt wskazany zostaje antykolonialny wydźwięk obu powieści. Rozdział drugi analizuje elementy, które pozwalają na nazwanie omawianych utworów thrillerami. Autorka bada to, jak Lem sprawia, że czytelnik nie tylko wie, że bohaterowie się boją, ale i sam odczuwa niepokój. W tej części rozważań wykorzystana zostaje między innymi „niesamowitość” E. Jentscha.