Celem pracy jest porównanie historii (zwłaszcza prozodycznej) rzeczowników jednosylabowych pochodzenia prasłowiańskiego w trzech gwarach zaliczanych do gorańskich – gwarze Delnic, Čabaru i Ravnej Gory.W pierwszym rozdziale pracy przedstawiona została sytuacja gwar gorańskich w dialektologii chorwackiej i słoweńskiej. Wspomniane zostały różne stanowiska badaczy względem klasyfikacji tych gwar i ich argumenty. Trudność w klasyfikacji tych gwar sprawia m. in. brak cech wspólnych dla wszystkich gwar tego obszaru, nie będących jednocześnie cechami właściwymi gwarom słoweńskim, czakawskim czy kajkawskim. Najczęściej były one uznawane za kajkawskie, głównie na podstawie kryterium geograficznego, jednak badacze młodszego pokolenia, często zgadzają się co do ich słoweńskiej proweniencji. W rozdziale opisano także historię regionu, która jest ściśle związana z problemem klasyfikacji gwar gorańskich. Kolejny rozdział przedstawia systemy wokaliczno-prozodyczne gwar w aspekcie genetycznym. W pierwszej kolejności przedstawiony został system słoweński utrwalony w słowniku Maksa Pleteršnika Slovensko-nemški slovar z lat 1894/95, który stał się punktem wyjścia do opisów systemów gwar gorańskich oraz południowo-słoweńskiej przygranicznej gwary Kostelu, wykorzystanej w pracy jako porównanie. W opisach oprócz rozwoju samogłosek pojawiają się także opisy najciekawszych zjawisk w obrębie systemów spółgłoskowych gwar oraz informacja o sposobach oznaczania miejsca akcentu przez autorów słowników.W dalszej części pracy znalazł się opis prasłowiańskich paradygmatów akcentowych. Bardziej szczegółowo przedstawiono p. a. a, b i c. W tej samej części opisana została klasyfikacja typów dla nowszego słownika gwary Delnic, gwary Čabaru, Ravnej Gory, Kostelu i częściowo form ze słownika Pleteršnika oraz ze słoweńskiego słownika Slovar slovenskega knjižnega jezika (2014). Dla danych z opracowania Strohala Osobine današnjega delničkoga narječja z 1903 roku sporządzono osobną klasyfikację.W kolejnym, słownikowym rozdziale przedstawiony został zebrany materiał. Oprócz formy prasłowiańskiej w nom. sg. i gen. sg. pojawiają się tam formy gwarowe w kolejności: opracowanie Delnic Strohala [DS], nowszy słownik Delnic [D], Čabar [Č], Ravna Gora [RG] i Kostel [K]. Materiał dotyczący gwary Delnic sporządzono na podstawie dwóch źródeł: starszego opracowania Rudolfa Strohala i nowszego słownika autorstwa Mariji Pavešić, Blaženki Magaš i Željka Laloša Réjč do ríči. Beséjdnek déjuonškega devoána – Rječnik delničkoga govora z 2006 roku. Materiał ze Strohala, którego ekscerpcja przyniosła względnie mało materiału, przytaczano tylko jako tło, w zasadzie nie wykorzystano go komparatystycznie. Dane z gwary Čabaru pochodzą ze słownika Slavka Malnara Pamejnek. Govor u čabarskom kraju z 2002 roku, natomiast dane na temat gwary Ravnej Gory ze słownika autorstwa Zvonimira Erjavca Ravnogorski rječnik. Rječnik ravnogorsko-sušičko-španovačkoga dijalekta z roku 2014. Dane z gwary Kostelu, pochodzą ze słownika autorstwa Jože Gregoriča Kostelski slovar z 2014 roku. Całość materiału stanowi 299 rodzimych wyrazów jednosylabowych rodzaju męskiego. Na podstawie opracowanych typów nastąpiła klasyfikacja form gwarowych, która pojawia się w tej części obok formy prasłowiańskiej wyrazu. ¬¬W ostatniej części pracy wyrazy zebrano w grupy według typów, które zostały im przypisane w części słownikowej i zestawiono z danymi porównawczymi. Analiza materiału pozwoliła ustalić, że prasłowiańskie paradygmaty akcentowe najlepiej zachowały się w gwarze Čabaru, a najgorzej w gwarze Ravnej Gory.
The aim of this thesis is to compare the history (especially prosodic aspects) of monosyllabic nouns of Proto-Slavic origin in three dialects: of Delnice, Čabar and Ravna Gora, which are classified as the Gorski Kotar dialects. The first chapter of the thesis presents the situation of the Gorski Kotar dialects in Croatian and Slovenian dialectology. The different positions of researchers towards these dialects and their arguments are also mentioned. One of the difficulties in classifying these dialects is the lack of features common to all the dialects of the area, which are not at the same time features typical for Slovenian, Chakavian or Kajkavian dialects. They have most often been considered Kajkavian dialects, mainly on the basis of geography, but researchers of the younger generation, often agree on their Slovenian provenance. The chapter also describes the history of the region, which is closely connected to the problem of classifying the Gorski Kotar dialects. The next chapter presents the vocal-prosodic systems of the dialects in genetic perspective. The first one presented was the Slovenian system recorded in Maks Pleteršnik's dictionary Slovensko-nemški slovar (1894/95), which became the starting point for descriptions of the the Gorski Kotar dialects systems and the system of the southern Slovenian border dialect of Kostel, used in the thesis as a reference. In addition to vowel development, the descriptions also include the most interesting phenomena within the consonantal systems of the dialects and information on the ways in which dictionary authors mark the place of the accent. The following part of the thesis includes a description of the Proto-Slavic accent paradigms. The accent paradigms a, b and c are presented in more detail. The same part contains a type classification for the newer dictionary of Delnice dialect, Čabar, Ravna Gora and Kostel dialects and partly for the forms from Pleteršnik's dictionary and from the Slovenian dictionary Slovar slovenskega knjižnega jezika (2014). A separate classification was made for the data from the Strohal’s study Osobine današnjega delničkoga narječja (1903). In the next, glossary chapter, the collected material is presented. In addition to the Proto-Slavic form in nom. sg. and gen. sg. there are also dialect forms in the following order: Strohal’s study on Delnice dialect [DS], newer dictionary of Delnice dialect [D], Čabar [Č], Ravna Gora [RG] and Kostel [K]. The material on the Delnice dialect is based on two sources: an older study written by Rudolf Strohal and a more recent dictionary authored by Marija Pavešić, Blaženka Magaš and Željko Laloš Réjč do ríči. Beséjdnek déjuonškega devoána – Rječnik delničkoga govora (2006). Data from the Strohal's study, whose excerption yielded relatively scant results, was mentioned only as background, with almost no comparative use. The data on the Čabar dialect comes from the dictionary authored by Slavko Malnar Pamejnek. Govor u čabarskom kraju (2002), while the data on the Ravna Gora dialect comes from the dictionary written by Zvonimir Erjavec Ravnogorski rječnik. Rječnik ravnogorsko-sušičko-španovačkoga dijalekta (2014). The data on the Kostel dialect has been extracted from the dictionary by Jože Gregorič Kostelski slovar (2014). The entire material consists of 299 native monosyllabic words of the masculine gender. The dialect forms were classified on the basis of earlier created types. In the last part of the thesis, the words were grouped according to the types that were assigned to them in the glossary section and cross-referenced with comparative data. Analysis of the material has revealed that Proto-Slavic accent paradigms are best preserved in the Čabar dialect and worst in the Ravna Gora dialect.
